مستکاوی، محمود بن عمر
محمود بن سراجی بن عمر بن علی مستکاوی خانکی (متوفای بعد از 977ق)، متکلم، مفسر، فقیه، اصولی، ادیب، لغوی، نحوی، شاعر
| نام | مستکاوي، محمود بن عمر |
|---|---|
| نام‌های دیگر | ابي الثناء سراج‌الدين محمود بن عمر المستکاوي الخانکي
خانکي، ابي الثناء سراج‌الدين محمود |
| نام پدر | سراجی بن عمر |
| متولد | اوایل قرن دهم |
| محل تولد | مستکه (قریه‌ای در مصر) |
| رحلت | بعد از 977ق |
| اساتید | شیخ شحاذه یمنی |
| برخی آثار | شرح المقدمة الجزرية (مستکاوی) |
| کد مؤلف | AUTHORCODE06027AUTHORCODE |
ولادت
در نسخه خطی شرح مقدمه جزریه، خودش را این‌گونه معرفی می‌کند: محمود بن سراجی بن عمر بن علی مستکاوی خانکی، مکنّی به ابوثناء و ملقب به سراج‌الدین[۱]. او از عالمان متخصص اسلامی در برخی زمینه‌هاست. بیشتر شهرت او در علم تجوید و قرائات و به‌خاطر کتابش در شرح مقدمه ابن جزری است.
مشهور است که مستکاوی، منسوب به مستکه (قریه‌ای در مصر) است. البته ضبط اسم او به‌صورت مصطکاوی و همچنین نسبتش به خانکی هم هست که «ا. فرغلی عرباوی»، در شرح مقدمه جزریه می‌نویسد: من در تراجم بلدان دنبال چنین جاهایی گشتم و نیافتم و البته درباره کلمه سراجی در نام او باید گفت این کلمه اشاره دارد که وی به قاهره مصر منسوب است. تاریخ دقیق تولد وی در دسترس نیست، اما از طریق اساتید و هم‌عصرانش می‌شود فهمید که در اوایل قرن دهم به دنیا آمده است[۲].
جایگاه علمی
او، هم مُقری بود، هم متکلم، مفسر، فقیه، اصولی، ادیب، لغوی، نحوی و شاعر[۳].
شروع حیات علمی وی در مصر بود. در مدرسه منصوریه (که به دست ملک منصور قلاوون تأسیس شد) درس خواند. در آن مدرسه دروس فقه بر مبنای مذاهب چهارگانه اهل سنت، تفسیر، حدیث، طب و اقراء تدریس می‌شد. خود مستکاوی می‌گوید: من و استادم قرآن را به هفت قرائتش می‌خواندیم. وی از عاشقان علم تجوید و قرائت بوده و درباره این علم این‌چنین می‌نویسد: «من از کسانی بودم که به حفظ و تحصیل این علم همت گماردم و شوق زیادی به حل رمزها و تکمیل این علم داشتم. دانشم را بر مشایخ اسلامی عرضه کردم و برخی از آنان به من اجازه دادند؛ که از جمله آنان شیخ شحاذه یمنی شافعی بود». این اجازه‌نامه در دوم جمادی سال 977ق، داده شده و متن آن در نسخه خطی کتاب شرح المقدمة الجزرية مستکاوی موجود است[۴].
اساتید، شاگردان، آثار
از اساتید مستکاوی می‌توان شیخ شحاذه یمنی را نام برد. ما به نام هیچ شاگردی از شاگردان وی آگاهی نیافتیم؛ او خود نیز به نام هیچ‌یک از شاگردانش تصریح نکرده است.
از آثار علمی وی می‌توان «شرح المقدّمة الجزرية في ما على قارئه أن يعلمه» را نام برد[۵].
وفات
تاریخ وفاتش بعد از 977ق، است[۶].
پانویس
منابع مقاله
مستکاوی، محمود بن عمر، شرح المقدمة الجزرية، محقق: ا. فرغلی سید عرباوی، أضواء السنة، ریاض، 1429ق.