عثیمین، محمد بن صالح

محمد بن صالح عثیمین (1347 -‌1421ق)، مفسر، اصولی و از علمای وهابی معاصر و از شاگردان عبدالعزیز بن باز، صاحب کتاب «العقيدة» و «الأصول من علم الأصول».

نام	محمد بن صالح عثیمین
نام‎های دیگر
نام پدر	صالح
متولد	1307ش / 1347ق / 1929م
محل تولد	عنیزه عربستان سعودی
رحلت	1379ش / 1421ق / 2001م
اساتید	محمد بن عبدالعزیز عبدالرحمن بن ناصر السعدی عبدالرحمن بن علی بن عودان
برخی آثار	‏اصول في التفسير تعليق مختصر علي کتاب لمعه الاعتقاد الهادي الي سبيل الرشاد ‏شرح الآجروميه شرح العقيده السفارينيه الدره المضيه في عقد اهل الفرقه المرضيه عقيده اهل سنت و جماعت
کد مؤلف	AUTHORCODE12854AUTHORCODE

ولادت

ابوعبدالله محمد بن صالح بن محمد بن سلیمان بن عبدالرحمن العثیمین تمیمی نجدی، معروف به محمد صالح بن عثیمین، در 14 ژوئن ۱۹۲۵م، برابر با 27 رمضان ۱۳۴۷ق، در شهر عنیزه واقع در ایالت قصیم در پادشاهی عربستان سعودی، متولد شد^[۱].

تحصیلات و اساتید

او از محمد بن عبدالعزیز، عقاید وهابیت و فقه و نحو عربی را آموخت. در نزد عبدالرحمن بن ناصر السعدی تفسیر و اصول و فرائض تحصیل کرد. عبدالرحمن بن علی بن عودان، محمد امین شنقطی، عبدالعزیز بن ناصر رشید و عبدالرحمن افریقی از مدرسان وی در بلاغت و ادبیات عرب بودند^[۲].

تدریس

در سال ۱۳۳۰ق، به ریاض رفت و در نزد عبدالعزیز بن باز تحصیل فرائض و احکام کرد. در ۱۳۷۰ق، در دانشگاه اسلامی عنیزه شروع به تدریس کرد^[۳].

فعالیت‌ها

در سال ۱۳۷۶ق، پس از فوت عبدالرحمن سعدی، به‌عنوان امام و خطیب جمعه مسجد جامع عنیزه منصوب شد. پس از مدتی ابن عثیمین به‌عنوان خطیب مسجدالحرام در مکه منصوب گردید. او در سال‌های ۱۳۸۴ و ۱۳۸۵ق، به ایراد سخنرانی در دانشگاه ام‌القری مکه در مسائل فقهی، عقیدتی، حدیث و تفسیر پرداخت و شرح آثار ابن تیمیه و ابن‌ القیم را آغاز کرد. سپس به‌عنوان رئیس دانشگاه شریعت امام محمد بن سعود در قصیم برگزیده شد. او همچنین در مجلس شریعت و اصول دانشگاه قصیم و هیئت علمای کبار عربستان عضویت داشت^[۴].

دعوت به سلفیه

او که در هشتم فوریه ۱۹۹۴م، از سوی ملک فیصل نشان خدمت به اسلام هدیه گرفت، از پیروان محمد بن عبدالوهاب و دعوت سلفیه در توحید است^[۵].

وفات

او در روز چهارشنبه پانزدهم شوال ۱۴۲۱ق، برابر با دهم ژانویه ۲۰۰۱م، در سن هفتادوچهارسالگی درگذشت. او در مکه دفن شد و عبدالعزیز بن عبدالله بن باز بر جنازه وی نماز گزارد^[۶].

عقاید

ابن عثیمین از شخصیت‌های برجسته وهابی است. شاید بتوان وی را عالم‌‌ترین شخصیت وهابی دانست. وی کتاب‌های زیادی نوشته است. وی همانند دیگر وهابی‌ها، تعریف خاصی از اهل سنت دارد. اگرچه خیلی از افراد که آشنایی کامل با وهابیت ندارند، تصور می‌کنند کلمه اهل سنت، در گفتار و نوشتار وهابیت همه اهل سنت از مذاهب اربعه را شامل می‌شود؛ درحالی‌که اگر به سخنان و نوشته‌های آنان توجه شود، فهمیده می‌شود که مراد آنان از اهل سنت، فقط وهابیت است، نه هیچ‌یک از مذاهب کلامی یا فقهی دیگر؛ بلکه از نظر وهابی‌ها، نه‌تنها حنفی‌ها، شافعی‌ها، مالکی‌ها، اشعری‌ها، ماتریدیه‌ها و صوفیه از اهل سنت نیستند، بلکه اهل بدعت نیز بشمار می‌روند. بنابراین مراد از اهل سنت در دیدگاه آنان فقط و فقط وهابیت است^[۷].

ابن عثیمین در کتاب مجموعه فتاوایش می‌نویسد: اشاعره و ماتریدیه از اهل سنت شمرده نمی‌شوند؛ زیرا آنان در مبحث صفات خداوند با آنچه که پیامبر(ص) فرموده‌اند، مخالفت کرده‌اند؛ بنابراین درست نیست که بگوییم اهل سنت شامل سلفیه، اشعریون و ماتریدیه می‌شود، بلکه این سخن خطا است. چگونه ممکن است همه اهل سنت باشیم و با یکدیگر اختلاف داشته باشیم؟^[۸].

وی در کتاب «الشرح الممتع علی زاد المستقنع» نیز می‌نویسد: ما گاهی کلمه اهل سنت را برای معتزله و اشاعره و هر کسی که بدعتی را در دین وارد کرده است، به‌کار می‌بریم که در این صورت مراد ما از اهل سنت، کسانی است که در مقابل رافضه (شیعه) هستند. ولی اگر بخواهیم مرادمان را از اهل سنت بیان کنیم، باید بگوییم که اهل سنت حقیقی کسانی هستند که از سلف صالح پیروی می‌کنند و سنت را از آنان می‌گیرند. بنابراین طبق این تعریف، اشاعره و معتزله و جهمیه و دیگر فرق از اهل سنت شمرده نمی‌شوند^[۹].

ابن عثیمین همچنین در کتاب «لقاء الباب المفتوح» در پاسخ از سؤالی می‌گوید: برخی واژه اهل سنت را برای سلفیه به‌کار نمی‌برند؛ چون اهل سنت شامل اشاعره و ماتریدیه نیز می‌شود، ولی این کار درست نیست؛ زیرا در حقیقت آنها «اشاعره و ماتریدیه» اهل بدعت هستند و جزء اهل سنت شمرده نمی‌شوند. چگونه کسی که صفات خداوند را انکار می‌کند، از اهل سنت شمرده شود؟^[۱۰].

وی در ادامه حتی اشخاصی مثل امام نووی، شارح کتاب صحیح مسلم و ابن حجر را نیز در مبحث اسماء و صفات از اهل سنت نمی‌داند و آنها را در این مبحث اهل بدعت خطاب می‌کند^[۱۱].

بنابراین باید پیروان مذاهب اسلامی بدانند که مراد وهابیت از واژه «اهل سنت» فقط خودشان را شامل می‌شود. ابن عثیمین در تعریف اهل سنت می‌نویسد: «وأما أهل السنة والجماعة الذين مشوا على طريقة السلف وعلى ما يقتضيه النص والعقل والفطرة»؛ اهل سنت و جماعت کسانی هستند که بر طریق نص و عقل و فطرت عمل کنند. وی در جایی دیگر می‌نویسد: بنابراین کسانی که در عقیده و فقه بر غیر این روش باشند، از سنت دور هستند و از اهل بدعت شمرده می‌شوند^[۱۲].