مؤلف ناشناخته (قرن 5 ق)
کتاب تاریخ سیستان به همت ملک‌الشعراى بهار تصحیح شده است. ایشان در ابتداى این کتاب درباره مؤلف چنین مى‌گوید:
| نام | مؤلف ناشناخته (قرن 5 ق) |
|---|---|
| نام‌های دیگر | |
| نام پدر | |
| متولد | |
| محل تولد | |
| رحلت | |
| اساتید | |
| برخی آثار | تاریخ سجستان/ تعریب |
| کد مؤلف | AUTHORCODE12873AUTHORCODE |
«متأسفانه مؤلف این تاریخ معین نیست؛ زیرا پس از خطبه بدون ذکر «اما بعد» و معرفى صاحب تألیف یکباره داخل مطلب شده و بى‌تدارک عنوان و فصلى به یک جمله ناتمام از متن ابتدا کرده و در حشو کتاب هم ذکرى از خویش به میان نیاورده است و تا جایى که به نظر حقیر رسید در کتب تاریخى هم از این تاریخ و نام مؤلف آن چیزى نیست، ولى در کتابى موسوم به «إحیاء الملوک» تألیف شاه حسین بن ملک غیاث‌الدین محمد از سلسله صفاریان، که ظاهرا در اوایل قرن 11 هجرى تألیف شده و تا سنه 1027 هجرى از قدیم‌ترین ازمنه تاریخ سیستان را شرح داده است، در صفحه دوم چنین مى‌نویسد:
«وقایع سلاطین و ملوک آنجا را ابوعبدالله که از ثقات روایان حدیث است، به زبان عربى به قلم آورده و در زمان دولت شاه قطب‌الدین شاه على، ابومحمد نامى نسخه عربى را فارسى نموده و امیر فاضل امیر محمد مبارز که جد مادرى راقم این نسخه است، تاریخ به شرح و بسط تا زمان ملک نظام‌الدین یحیى تألیف نمود و در ایام صبى در دبستان چند جزو از آن نسخه به نظر این حقیر درآمده و الحال آن نسخه در میان نیست».
از این مختصر معلوم مى‌شود که فضلاى سیستان از تاریخى قدیم که شاید همین تاریخ مانحن‌فیه، باشد سینه‌به‌سینه خبرى داشته‌اند و یا شاید جرواتى از آن در دستشان بوده است، ولى مع‌ذلک نمى‌توان از روى یقین گفت که این کتاب همان است که ابوعبدالله نامى به زبان عربى به قلم آورده و ابومحمد نامى، آن را فارسى گردانیده است؛ چه هر گاه این روایت را درست بدانیم بایستى این کتاب را که در 725 به پایان رسیده ناقص بشماریم؛ زیرا به قاعده روایت شاه حسین، فارسى آن کتاب در عهد قطب‌الدین على (842-822) تحریر شده و حال آنکه این کتاب صد سال قبل از آن تمام مى‌شود.
علاوه بر این، مؤلف إحیاء الملوک در «ورق ب، 55» در ضمن احوال ملک قطب‌الدین على گوید: «چون بانى مبانى تاریخ سیستان تا زمان شاه على در ترقیم آورده، تتمه حالات ملوک عظام إن‌شاءالله تا این تاریخ که سال هزاروبیست‌وهفت است، تحریر و رقم خواهد یافت» و به قول خود او پیداست که شاه حسین تا این جاى تاریخ خود را از روى تاریخ ابومحمد نام برداشته و اگر این تحقیق صحیح باشد، شک نمى‌ماند که تاریخ ابومحمد نام غیر از این تاریخى است که در دست ماست؛ زیرا بین این تاریخ چنان‌که بیاید با تاریخ إحیاء الملوک در عبارات و مطالب فرق بسیار و در ذکر منابع و مآخذ تفاوت بى‌شمار موجود مى‌باشد»[۱]
پانویس
- ↑ بهار، ملك‌الشعراء، صفحه ج، د، ه
منابع مقاله
بهار، ملک‌الشعراء، تاریخ سیستان، تهران، انتشارات پدیده خاور، چاپ دوم، 1366.