قشیری نیشابوری، مسلم بن حجاج
ابوالحسين، مسلم بن حجاج بن مسلم القشيرى النيشابورى (206-261ق)، معروف به امام مسلم، از مهمترین علمای اهل حدیث نزد اهل سنت، نویسندهٔ کتاب صحیح مسلم است که یکی از صحاح سته اهل سنت است.
| نام | مسلم بن حجاج |
|---|---|
| نام‌های دیگر | امام مسلم
قشیری، ابوالحسین مسلم قشیری، مسلم بن ال‍ح‍ج‍اج نیشابوری، ابی‌الحسین مسلم نیسابوری، مسلم بن حجاج |
| نام پدر | حجاج |
| متولد | 206ق |
| محل تولد | نيشابور |
| رحلت | 261ق |
| اساتید | اسحاق بن راهويه |
| برخی آثار | |
| کد مؤلف | AUTHORCODE08529AUTHORCODE |
ولادت
در سال 204ق یا 206ق در نيشابور ديده به جهان گشود.
تحصیلات
مسلم از ابتداى جوانى، تحصيلات خود را در رشته دانش حديث در شهر نيشابور آغاز نمود و بعدها جهت تكميل معلومات خود به بلاد و شهرهاى اسلامى، از جمله خراسان، حجاز، عراق، شام و مصر سفر كرد و از محدّثان و مشايخ وقت، همچون اسحاق بن راهويه و يحيى بن يحيى در خراسان، محمد بن مهران و اباغسان در رى، احمد حنبل و عبدالله بن مسلمه در عراق، سعيد بن منصور و ابامصعب در حجاز و عمرو بن سواد در مصر، حديث را فراگرفت و به شهرش برگشت.
بيشترين شهرت مسلم به سبب آگاهى و تسلط وى در علم حديث و تصنيف كتاب «الصحيح» است. وى بيشترين بهره را در علم حديث از محضر بخارى برد و در كتاب «الصحيح» كه دومين كتاب حديث صحيح از صحاح ششگانه اهل سنت به شمار مى‌رود، تاثير زيادى از بخارى پذيرفته است. ابوعلى نيشابورى در اين زمينه مى‌گويد: مسلم در تألیف كتاب خود، بيشترين بهره را از بخارى و صحيح او برده است و دارقطنى در اين باره گويد: اگر بخارى نبود، مسلم نه در سلك محدثان وارد مى‌شد و نه از آن خارج مى‌گرديد.
آشنايى مسلم با بخارى از زمانى آغاز شد كه بخارى به نيشابور آمد و مسلم از اين فرصت استفاده كرده، ملازم و مصاحب او گرديد. حتى زمانى كه ميان محمد بن يحيى ذهلى و بخارى بر سر موضوع مخلوق بودن الفاظ قرآن، اختلاف به وجود آمد و محمد بن يحيى ذهلى مردم را از ديدار بخارى به علت باور او به مخلوق بودن قرآن منع نمود و از آنان خواست تا كسى از بخارى حديث ننمايد، مسلم به اين منع و تحريم وى اعتنايى ننمود و به ديدار بخارى مى‌شتافت. چون اين خبر به محمد بن يحيى رسيد، در هنگام درس كه مسلم در آن حضور داشت، خطاب بدو گفت: هر كس قائل به مخلوق بودن الفاظ قرآن است، جايز نيست كه در مجلس ما حضور داشته باشد. مسلم عبايش را بر سر خود كشيده و در مقابل ديدگان عموم از مجلس بيرون رفت و تمام نوشته‌ها و يادداشت‌هاى خود را كه از محمد بن يحيى جمع‌آورى كرده بود، توسط فردى به خانه محمد بن يحيى فرستاد و از اين جا بود كه رابطه مسلم و استادش- محمد بن يحيى ذهلى- به خاطر حمايت از عقيده بخارى از هم گسسته گرديد. با اين كه رابطه مسلم و محمد بن يحيى ذهلى رو به تيرگى و سردى نهاد، ولى او نتوانست از آوردن روايات ذهلى در صحيح خويش خوددارى ورزد. اما با وجود اين، به اسم وى تصريح ننمود و تنها از او با عنوان محمد ياد كرده است. او در كتاب صوم، طب، جنائز، عتق و.... در حدود سى حديث از محمد روايت نموده است.
گروه بسيارى نيز از مسلم روايت كرده‌اند كه معروف‌ترين آن‌ها عبارتند از:
تِرْمِذى، ابوحاتم رازى، احمد بن سلمه، موسى بن هارون، يحيى بن صاعد، محمد بن مخلد، ابوعوانه، يعقوب بن اسحاق اسفراينى، محمد بن عبدالوهاب فرّاء، على بن الحسين، حسين بن محمد بن زياد قبانى، ابراهيم بن محمد بن سفيان و...
در مورد مكانت، بزرگى، زكاوت و علو مرتبه علمى مسلم، دانشمندان زمان با هم اتفاق نظر دارند. در اين مورد حافظ ابوعلى نيشابورى مى‌گويد: در علم حديث كتابى صحيح‌تر از كتاب مسلم وجود ندارد. محمد بن بشار به زمينه ديگرى از مراتب مسلم اشاره نموده و مى‌گويد: «حفّاظ دنيا چهار تن هستند؛ بوزرعه در رى، مسلم در نيشابور، عبدالله دارمى در سمرقند، محمد بن اسماعيل در بخارا».
وفات
مسلم در 25 رجب سال 261ق، در زادگاهش نيشابور، دار فانى را وداع گفت و در نصرآباد نيشابور در آغوش خاک آرام گرفت.
آثار
از مهم‌ترين آثار، مصنفات و تأليفات او، مى‌توان به موارد زير اشاره نمود:
- الجامع الصحيح (كه به نام‌هاى ديگرى چون «الصحيح»، «صحيح مسلم»، «مسند مسلم» معروف است. الصحيح، در نزد اهل سنت از جايگاه خاص و ممتازى برخوردار است. از اين كتاب پس از صحيح بخارى، به عنوان اولين و مهم‌ترين اثر حديثى قابل اعتماد ياد مى‌كنند).
- علل الحديث
- المنفردات و الوُحدان
- كتاب «أوهام المحدّثين»
- طبقات التابعين
- المسند الكبير على أسماء الرجال
- الأسماء و الكُنى
- مَن ليس له إلاّ راوٍ واحد
- أولاد الصحابة
- المُخَضْرَمين
- التمييز
- أفراد الشاميين
- تسمية شيوخ مالك و سفيان و شعبة
- مشايخ الثورى
- الجامع الكبير على الأبواب
- الأقران
- التاريخ
و...