موسوعة سيرة أهل‌البيت علیهم‌السلام
موسوعة سيرة أهل‌البيت(ع)، اثر باقر شریف قرشی (1344-1434ق)، موسوعهای است شامل زندگانی پیامبر اسلام(ص) و تمام امامان(ع) و اهل بیت پیامبر(ص) که در آن، کلیه شئون اخلاقی، اجتماعی، عبادی و عرفانی و تاریخ زندگی آنها مورد شرح و بررسی قرار گرفته و سیره آنان معرفی شده است.
| موسوعة سيرة أهل‌البيت عليهم السلام | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | قرشی، باقر شریف (نويسنده) قرشي، مهدي (محقق) |
| ناشر | دار المعروف |
| مکان نشر | ايران - قم |
| سال نشر | 1430ق |
| چاپ | 1 |
| شابک | 978-964-8275-42-1 |
| موضوع | چهارده معصوم - اخلاق
چهارده معصوم - سرگذشت نامه زيد بن علي بن الحسين، 79 - 122ق زينب (س) بنت علي(ع)، 6 - 62ق. عباس بن علي(ع)، 26؟ - 61ق. مسلم بن عقيل، - 60ق. |
| زبان | عربي |
| تعداد جلد | 40 |
| کد کنگره | /ق45 م8 36 BP |
این مجموعه، با تحقیق مهدی باقر قرشی به چاپ رسیده است.
ساختار
کتاب با دو مقدمه از محقق و مؤلف آغاز گردیده و مطالب، با نثری خوب و به‌روز، با ابتکار عمل در موضوعات و احاطه و شمول به مباحث تاریخی، در 40 جلد، ارائه گردیده است.
گزارش محتوا
در مقدمه مؤلف که در سال 1428ق، نوشته شده، ابتدا به اهمیت و جایگاه سیره پیامبر(ص) اشاره گردیده و سپس، توضیحاتی پیرامون نحوه چاپ مجموعه، داده شده[۱] و در مقدمه محقق، مطالبی پیرامون سیره اهل‌بیت(ع) بیان گردیده است[۲].
در جلد اول و دوم، به شرح و بررسی حیات پیامبر اسلام(ص) در قبل و بعد از بعثت آن حضرت پرداخته شده است. نگارنده نخست به موقعیت جغرافیایی حجاز و دوران کودکی و جوانی پیامبر(ص) اشاره نموده و پدران و اجداد ایشان را معرفی می‌نماید. ازدواج ایشان با خدیجه(س)، سفرهای تجاری پیامبر(ص)، داستان بعثت پیامبر(ص)، اوصاف اخلاقی پیامبر(ص)، مشکلات پیامبر(ص) در ابتدای نبوت خویش در مکه، داستان معراج، داستان هجرت پیامبر(ص) به یثرب و استقبال مردم مدینه از آن حضرت، نامهنگاری پیامبر(ص) برای پادشاهان مختلف، سیره اخلاقی و اقتصادی پیامبر اسلام(ص) و سازمان‌دهی مسلمانان و ایجاد دولت اسلامی و ذکر نمونههایی از دعاهای آن حضرت، از جمله مباحث این بخش میباشد[۳].
در جلد سوم تا هشتم، به بحث درباره سیره و فضایل و زندگانی امام علی(ع) پرداخته شده است. نگارنده نخست به معرفی نسبت امیرالمؤمنین علی(ع) و تمجید از آباء و اجداد ایشان پرداخته و سپس به داستان ولادت آن حضرت در درون کعبه اشاره نموده و اسامی و القاب و کنیههای ایشان را بیان می‌کند. در ادامه به برخی از اوصاف و فضایل اخلاقی و معنوی امام علی(ع) اشاره نموده و سبقت گرفتن ایشان در ایمان به پیامبر(ص) و فداکاریهای ایشان در راه اسلام را توصیف می‌نماید. بیان گوشههایی از زهد علی(ع)، علاقه خاص پیامبر(ص) به آن حضرت، عدالت علی(ع) و رسیدگی وی به حال فقرا، شجاعتها و رشادتهای علی(ع) در جنگهای صدر اسلام و بیان گوشههایی از جریان سقیفه و ماجرای غصب خلافت و بیان دوران خلافت خلفای سه‌گانه، از مهم‌ترین مباحث این جلد است[۴].
نویسنده در جلد نهم، به بحث درباره حوادث مختلف زندگی حضرت فاطمه(س) پرداخته و ادوار مختلف زندگانی آن حضرت را بیان و فضایل معنوی ایشان را از منظری قرآنی و روایی بیان کرده است. بیان جریان ولادت حضرت فاطمه(س) و عصمت و عفاف آن بانو، ادعیه و عبادات ایشان، جریان عروسی فاطمه(س)، رفتار ایشان در درون منزل، معرفی ذریه فاطمه(س) و فرزندان ایشان، جنبههای علمی فاطمه(س) و ذکر سخنانی از ایشان در باب مسائل عبادی، اخلاقی و اعتقادی، موضع‌گیری فاطمه(س) در قبال غاصبین خلافت و دفاع از ولایت حضرت علی(ع) و مصائب ایشان پس از رحلت پیامبر(ص)، از اصلیترین مندرجات این جلد است[۵].
در جلد دهم و یازدهم، به بحث درباره ابعاد شخصیت و امامت امام حسن(ع) و حوادث مهم زندگانی آن امام پرداخته شده است. جریان ولادت امام حسن(ع)، بیان برخی از فضایل امام حسن(ع) و سخاوت و عبادت ایشان، هیبت آن امام، فصاحت و بلاغت ایشان و برخی دیگر از کمالات روحی آن حضرت، بیان موضع‌گیری امام حسن(ع) در قبال سقیفه و احتجاجات ایشان در این زمینه و بیان گوشههایی از زندگانی امام حسن(ع) در عصر خلفا و عصر خلافت امام علی(ع) و بالاخره مباحثی درباره دوران زندگی امام حسن(ع)، به‌ویژه در این عصر نحوه مواجهه ایشان با معاویة بن ابی‌سفیان در صفین و شجاعت آن حضرت، از مهم‌ترین مباحث مطرح‌شده در این جلد است[۶].
در جلد دوازدهم تا چهاردهم، به بحث درباره ابعاد زندگی و فضایل امام حسین(ع) و حوادث مهم زندگانی ایشان، به‌ویژه واقعه دلخراش عاشورا پرداخته شده است. نگارنده در این جلد، نخست به بحث درباره تولد امام حسین(ع) و مراسم ولادت ایشان اشاره کرده و سپس تربیت یافتن ایشان نزد پیامبر(ص)، امام علی(ع) و فاطمه زهرا(س) و محیط زندگانی آن حضرت را وصف می‌نماید. آنگاه به تشریح مقام و منزلت امام حسین(ع) به‌عنوان فرد شاخصی از اهل بیت پیامبر(ص) پرداخته و آیات قرآنی در این‌باره را توضیح میدهد و ابعادی از امامت، شجاعت، علم، اخلاق و عبادت ایشان را شرح می‌نماید. وی در ادامه به گوشههایی از زندگانی امام حسین(ع) در عصر خلفای سه‌گانه و عصر امام علی(ع) اشاره نموده و شرکت کردن آن حضرت در برخی از جنگها، به‌ویژه جنگ صفین را توصیف می‌نماید[۷].
در جلد پانزدهم و شانزدهم، ابعادی از زندگانی و فضایل اخلاقی و عرفانی امام سجاد(ع) بیان شده است. نگارنده نخست به توصیف شخصیت مادر امام سجاد(ع) پرداخته و عنایات امام حسین(ع) به ایشان و کرامات نفسانی ایشان را وصف می‌کند. آنگاه به جریان ولادت امام سجاد(ع) پرداخته و القاب، کنیهها و اسماء آن امام را بیان می‌کند. آنگاه به جنبههایی از اخلاق امام سجاد(ع) و سیره اجتماعی و خانوادگی آن امام، نمونههایی از دعاهای آن حضرت در زمینههای مختلف، ابعاد امامت و عصمت آن امام و آراء مورخان و علما و ائمه در وصف ایشان اشاره کرده و حضور آن حضرت در کربلا و اسیری ایشان را تشریح و ابعادی از عبادت، علم و موعظههای صادره از ایشان را منعکس می‌نماید[۸].
در جلد هفدهم و هجدهم، به بحث درباره ابعاد مختلف زندگانی امام محمد باقر(ع) و شخصیت اخلاقی و علمی آن حضرت پرداخته شده است. نگارنده ضمن بیان جریان ولادت امام محمد باقر(ع)، به گوشههایی از تربیت یافتن آن حضرت در سایه تعالیم جد بزرگوارش اشاره کرده و برخی از فضایل اخلاقی ایشان را بررسی می‌نماید. آنگاه به معرفی برادران ایشان مانند زید شهید، حسین اصغر، عبدالله باهر، عمر الاشرف و سایر برادران ایشان پرداخته و دیدگاه‌های برخی از علما، مورخان و ائمه را در مورد ابعاد مختلف شخصیت ایشان، به‌ویژه علم والای آن حضرت منعکس می‌کند. بیان ابعادی از امامت و عصمت امام محمد باقر و کرامات نفسانی ایشان، بررسی حیات علمی آن حضرت و نهضت علمی که ایشان در زمینه حدیث، تفسیر قرآن، علم کلام، علم فقه، علم اصول فقه، مباحث اقتصادی و اخلاقی از خود به‌جای گذاشتند، از دیگر مندرجات این بخش است[۹].
در جلد نوزدهم تا بیست‌وهفتم، به بحث درباره ابعاد زندگانی و حیات علمی، اخلاقی و عبادی امام جعفر صادق(ع) پرداخته شده است. نگارنده نخست به معرفی خاندان و خانواده امام صادق(ع) و جریان ولادت آن امام و برخی از اوصاف و کرامات اخلاقی ایشان اشاره کرده و ابعادی از امامت و عصمت ایشان، تواضع، صبر، کرم و سخاوت و عبادت او را وصف می‌کند. آنگاه دیدگاه‌های امام محمد باقر(ع) و برخی از علمای شیعه و اهلسنت و مورخین و محدثان نامداری مانند بخاری و ابن فلکان را در مورد اوصاف علمی و معنوی ایشان منعکس می‌نماید. نگارنده همچنین برخی از احتجاجات و مناظرات امام جعفر صادق(ع)، رسائل علمی و وصایای علمی و اخلاقی آن حضرت را بیان کرده است[۱۰].
در جلد بیست‌وهشتم و بیست‌ونهم، به بحث درباره تاریخ زندگانی امام کاظم(ع) پرداخته شده است. نگارنده به ولادت آن امام و صفات، القاب و سجایای اخلاقی آن حضرت اشاره کرده و به گوشههایی از حیات ایشان در زمان امام صادق(ع) میپردازد و جنبههای علمی و اخلاقی او را وصف می‌کند و در ادامه، به نصوص امامت آن امام و علم و عصمت ایشان اشاره کرده و دیدگاه‌های برخی از علما و امام صادق را درباره شخصیت والای ایشان منعکس می‌کند و گوشههایی از آثار فکری و علمی ایشان در تفسیر آیات قرآن در مورد عقل، بداء، علم، مکارم اخلاق و مناظرات ایشان را بیان کرده و حوادث سیاسی و اجتماعی و فرهنگی مهم دوران آن حضرت را وصف می‌کند[۱۱].
در جلد سی‌ام و سی‌ویکم، به بحث درباره شخصیت امام رضا(ع) و زندگانی آن امام پرداخته شده است. ارائه مباحثی درباره ولادت آن امام، القاب و کنیههای ایشان و برخی از سجایای اخلاقی امام رضا(ع)، از مباحث ابتدایی این بخش است. در ادامه، دیدگاه‌های برخی از نزدیکان و اصحاب آن حضرت در مورد شخصیت همه‌جانبه و علم و معرفت امام رضا(ع) بیان شده و گوشههایی از حیات ایشان در عصر پدر گرامی آن حضرت توصیف میشود. ارائه نصوصی از امامت و عصمت امام رضا(ع)، گزارشی از برخی احتجاجات و مناظرات امام رضا(ع)، آثار علمی به‌جای‌مانده از امام رضا(ع)، مباحث عقیدتی واردشده از جانب آن امام و آموزههایی از فقه و تفسیر قرآن در کلام آن حضرت، از دیگر مندرجات این بخش است[۱۲].
در جلد سی‌ودوم، ابعاد مختلف شخصیت و زندگانی امام جواد(ع) مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. نگارنده در این جلد، ابتدا به جریان ولادت امام جواد(ع) اشاره نموده و سپس به نشو و نمای آن حضرت تحت تربیت و تعالیم پدربزرگوار ایشان امام رضا(ع) میپردازد و برخی از سجایای اخلاقی ایشان را بررسی می‌نماید. بیان ابعاد امامت، عصمت و علم امام جواد(ع) و علوم و معارف وارده از آن امام، معرفی اصحاب و راویان حدیث امام جواد(ع) و بررسی اوضاع سیاسی - اجتماعی شیعه در آن عصر، از مباحث پایانی این جلد است[۱۳].
در جلد سی‌وسوم، به بحث درباره شخصیت و زندگانی امام هادی(ع) پرداخته شده است. نگارنده در این جلد، نخست به معرفی اجمالی خاندان امام هادی(ع) و جریان ولادت آن حضرت اشاره کرده و برخی از جنبههای اخلاقی شخصیت آن حضرت و امامت ایشان را بررسی می‌نماید. سپس علوم و معارف ناب وارده از ایشان مانند فقه، کلام، ادعیه و مناجاتهای وارده از ایشان را معرفی می‌کند و اصحاب و راویان حدیث آن امام را به‌ترتیب حروف الفبا معرفی کرده و اوضاع سیاسی - اجتماعی عصر آن امام و کیفیت شهادت ایشان را توصیف می‌نماید[۱۴].
در جلد سی‌وچهارم، شخصیت و زندگانی امام حسن عسکری(ع) مورد مطالعه قرار گرفته است. نگارنده، ضمن بیان جریان ولادت امام حسن عسکری(ع)، به برخی از سجایای اخلاقی آن امام و امامت، عصمت و علم ایشان اشاره نموده و دیدگاه‌های برخی از منسوبین ایشان و علمای شیعه را در مورد شخصیت والای علمی و معنوی آن حضرت منعکس کرده است و گوشههایی از سخنان و علوم وارده از ایشان را در زمینه تفسیر و فقه بیان می‌نماید. وی همچنین روات حدیث و اصحاب ایشان را به‌ترتیب حروف الفبا معرفی نموده و اوضاع سیاسی - اجتماعی عصر آن حضرت را بررسی کرده و شخصیت حکام زمان ایشان، به‌ویژه متوکل عباسی، معتز و مهتدی را معرفی و جریان شهادت آن حضرت را بیان می‌کند[۱۵].
در جلد سی‌وپنجم، به بحث درباره امامت و شخصیت امام زمان(عج) و غیبت و ظهور آن امام مباحثی ارائه شده است. نگارنده، نخست به معرفی اسامی، القاب و کنیههای امام زمان(عج) و بشارت به تولد و ظهور آن حضرت در روایات اشاره نموده و ابعادی از اخلاق و علوم و معارف آن حضرت را توصیف می‌نماید. ادعیه وارده از امام زمان(عج)، رسائل (نامهها) و نمونههایی از فقه آن حضرت، از مباحث بعدی کتاب است. در ادامه نگارنده به دو غیبت صغری و کبرای امام زمان(عج) و حوادث مربوط به آن اشاره کرده و جریان سفرای خاصه آن حضرت و روایات متعددی درباره ظهور و غیبت ایشان نقل و شرح می‌نماید[۱۶].
در جلد سی‌وششم تا سی‌ونهم، به‌ترتیب، به مطالعه شخصیت و ابعاد مختلف زندگی حضرت زینب(س)، عباس بن علی(ع)، مسلم بن عقیل و زید بن علی(ع) پرداخته شده و در آخرین جلد، به جنبههایی از مکارم اخلاق و سیره اخلاقی پیامبر(ص) و سایر معصومین(ع) اشاره گردیده است[۱۷].
وضعیت کتاب
فهرست مطالب هر جلد، در انتهای همان جلد آمده و از جلد بیست‌وهفتم تا آخر مجموعه، فهرست منابع نیز به آخر کتاب، افزوده شده و در پاورقی‌ها، به ذکر منابع، پرداخته شده است.
پانویس
منابع مقاله
- مقدمه و متن کتاب.
- بی‌نام، «شبکه جامع کتاب گیسوم»، به آدرس اینترنتی: