حصری، ابراهیم بن علی

ابواسحاق ابراهیم بن علی تمیم انصاری حصری (وفات بین سالهای 413، 450، 453ق)، ادیب، شاعر و نویسنده مشهور مراکشی، از خانواده‌اى قیروانى در قرن پنجم هجری است. درباره نام خاندان حصرى دو احتمال وجود دارد: یکى اینکه به روستاى حصر، در نزدیکى قیروان، منسوبند؛ دیگر آنکه به سبب اشتغال اجداد و اعضاى این خانواده به حصیربافى یا حصیرفروشى، به این نام مشهور شده‌اند[۱].

ابراهیم بن علی حصری
نام حصري، ابراهیم بن علي
نام‌های دیگر ابو اسحاق ابراهیم بن علي حصري قيرواني

ح‍ص‍ري‌، اب‍و اس‍ح‍اق‌ اب‍راه‍ي‍م‌ ب‍ن‌ ع‍ل‍ي‌

ح‍ص‍ري‌ ال‍ق‍ي‍روان‍ي‌، اب‍و اس‍ح‍اق‌ اب‍راه‍ي‍م‌

ق‍ي‍روان‍ي‌، اب‍و اس‍ح‍اق‌ اب‍راه‍ي‍م‌ ب‍ن‌ ع‍ل‍ي‌

نام پدر علی
متولد قرن پنجم
محل تولد مراکش
رحلت اختلاف وجود دارد: 413،یا 450،یا 453ق
اساتید
برخی آثار زهر الآداب و ثمر الألباب
کد مؤلف AUTHORCODE02181AUTHORCODE

ولادت

از سبب اشتهار او به انصارى و نیز از تاریخ ولادت، زندگى و استادانش اطلاعى در دست نیست.

تحصیلات

وی آثار مشهور ادبى را از حفظ بود و متون مشهور ادبا و شعراى سرزمین‌هاى عربى (مصر، شامات و...) را به جوانان قیروان می‌آموخت[۲].

شاگردان

ابن رشیق قیروانى، ابن شرف قیروانى و برقى از شاگردان وى بودند. زبیدى (ذیل «حصر») از فردى به نام ابوعبدالله زاهد نام برده که از ابواسحاق روایت می‌کرده است[۳].

حصرى، به سبب سال‌ها آموزش به جوانان، از معلمان برجسته مکتب ادبى قیروان محسوب می‌شود[۴].

آقابزرگ طهرانى او را مالکى‌مذهب دانسته است؛ اما، به سبب گزیده‌هایى از کلام اهل‌بیت(ع) و مدح و رثاى آنان در «زهر الآداب»، احتمال شیعه بودنش نیز وجود دارد[۵].

وفات

تاریخ درگذشت او را، به‌اختلاف، سال 413، 450، 453ق، ذکر کرده‌اند. اما بویحیى و محمد سعد شویعر، با ذکر دلایلى، 413ق را سال درگذشت وى دانسته‌اند، که صحیح‌تر به نظر می‌رسد[۶].

حصرى شاعرى متوسط بشمار می‌آید. بیشتر مضامین شعرش وصف و تغزل بود. به گفته ذهبى، وى بزرگان را مدح می‌کرده است، اما در اشعار باقى‌مانده او، فقط یک بیت در مدح شخصى نامعلوم وجود دارد[۷].

محمد سعد شویعر، اشعار پراکنده حصرى را - که در دیوان «الأدب التونسي»، «المنتخب المدرسي من الأدب التونسي» و «المجمل في تاريخ الأدب التونسي» آمده - گرد آورده است. از حصرى نثر اندکى باقى مانده، اما همین مقدار هم منسجم است و گرچه آرایه‌هاى لفظى دارد، بی‌تکلف است. ضبى او را لغوى معرفى کرده، اما در این‌باره اثرى به او نسبت داده نشده است. آثار وی در گسترش و نفوذ ادبیات عربى در سرزمین‌هاى افریقایى در دوره زیریان، تأثیر عمیقى داشت و با استقبال مردم آن زمان مواجه شد[۸].

تألیفات او در حوزه ادبیات تعلیمى است. وى آنها را به موضوعات فرعى تقسیم نمی‌کرد، بلکه مثلاً از موضوعات جدى به فکاهى و از وصف به تشبیه و از شعر به‌ نثر وارد می‌شد[۹].

تألیفات

  1. زهر الآداب (یا زهرة الآداب) و ثمر الألباب؛
  2. المصون في سر الهوی المكنون (یاقوت حموى نام آن را «المصون و الدر المكنون» ضبط کرده است)؛
  3. جمع الجواهر في الملح و النوادر؛
  4. مما قيل في طيبات الأغاني و مطوبات القيان[۱۰].

حصرى دیوان شعرى نیز داشته که به دست ما نرسیده است[۱۱].

او تألیف کتابى با نام «طبقات الشعراء» را آغاز کرد، ولى کارش ناتمام ماند. در ترجمه عربى بروکلمان کتاب «العجائب و الطرف» نیز، به‌اشتباه، به او نسبت داده شده است[۱۲].

پانویس

منابع مقاله

حسینی آهق، زحل، «دانشنامه جهان اسلام»، زیر نظر غلامعلی حداد عادل، بنیاد دایرةالمعارف اسلامی، چاپ اول، تهران، 1377.

وابسته‌ها

زهر الآداب و ثمر الألباب (حصری قیروانی)