التاريخ الأيوبي و المملوكي

التاريخ الأيوبي و المملوكي، تألیف احمد مختار عبادی، کتابی است پیرامون تاریخ ایوبیان و ممالیک در مصر و شام که به زبان عربی تاریخ این حکومت‌ها را در دوران قرون وسطی، به تصویر کشیده است.

التاريخ الأيوبي و المملوكي
پدیدآوران	عبادي، احمد مختار (نویسنده)
ناشر	مؤسسة شباب الجامعة
مکان نشر	مصر - اسکندريه
سال نشر	مجلد1
چاپ	1
موضوع	ايوبيان سوريه - تاريخ - 659 - 922ق. مصر - تاريخ - 19 - 897ق. مماليک
زبان	عربی
تعداد جلد	1
کد کنگره	‏DT‎‏ ‎‏95‎‏/‎‏8‎‏ ‎‏/‎‏ع‎‏2‎‏ف‎‏9
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

ساختار

کتاب با مقدمه نویسنده آغاز و مطالب در هفت فصل، تنظیم شده است.

نویسنده در ابتدا به ذکر تاریخ دولت ممالیک ترک و اسلاو در شرق و غرب اسلامی پرداخته و سپس موضوعات زیر را مورد مطالعه قرار داده است: دولت ممالیک در مصر از دولت طولونیه تا ابتدای دولت ایوبیه؛ تاریخ دولت ایوبیه و ممالیک مصر؛ چگونگی انتقال سلطنت به ممالیک صالحیه؛ چگونگی تقویت ارکان دولت مملوکیه در مصر و شام توسط ظاهر بیبرس و در نهایت چگونگی روی کار آمدن دولت بنی قلاوون در مصر و شام.

گزارش محتوا

مقدمه نویسنده بسیار مختصر بوده و در آن، به موضوع کتاب اشاره شده است

در فصل نخست، به ذکر تاریخ دولت ممالیک ترک در مشرق اسلامی و ممالیک اسلاو در غرب اسلامی پرداخته شده است. موضوع این درس، دربرگیرنده مطالعه تاریخی دولت ممالیک، در تاریخ هریک از دو دولت ایوبیه و ممالیک اولی در مصر و شام می‌باشد. به اعتقاد نویسنده، مطالعه تاریخی این موضوع، محتاج به نگاه جامع و فراگیری است که دربرگیرنده تمامی جریانت و حرکت‌ها، از ابتدای شکل‌گیری این حکومت‌ها تا انتهای آن و تأثیر آن در سایر حوادث باشد. بدین منظور در این فصل، به بحث پیرامون نقش دولت ممالیک در جامعه اسلامی و مراحل تطور و تکامل آن مخصوصاً در عصر ایوبیان، پرداخته شده است

فصل دوم، دولت ممالیک در مصر از دولت طولونیه تا ابتدای دولت ایوبیه در خلال سال‌های 245ق/ 868م تا 564ق/ 1192م، را به تصویر کشیده است. این دوران شامل عصر حکومت ممالیک طولونیین و اخشیدیین، ممالیک دولت فاطمیه و ممالیک سلاجقه می‌شود.

فصل سوم، تاریخ دولت ایوبیه و ممالیک مصر را در خود جای داده است. دولت ایوبی، به دست صلاح‌الدین ایوبی و پس از شکست دولت فاطمیون مصر، روی کار آمد. در این فصل، پس از ذکر و توضیح اقداماتی که صلاح‌الدین پس از به دست گرفتن قدرت انجام داد (از جمله تجهیز نیروی نظامی به‌منظور جنگ‌های صلیبی از جمله: نیروی دریایی؛ اصلاح بیت‌المال و منابع عمومی؛ منع تجار از تعامل با مسیحیان در مورد فروش تجهیزات نظامی و جنگی؛ توجه به تجارت و تقویت وضعیت مالی کشور؛ تقویت شهرهای مرزی به‌وسیله ساخت و تجهیز دیوارها، برج‌ها و حفر خنادق و تقویت روحیه نظامی و جنگاوری مردم و تحریص آنها به جهاد)، به شرح و توضیح حوادث مختلفی مانند: واقعه حطین در سال 583ق/ 1187م؛ سومین جنگ صلیبی در سال 585ق/ 1189م؛ صلح رمله در سال 588ق/ 1192م؛ پنجمین حمله صلیبی به مصر به فرماندهی جان دی بریین پادشاه بیت‌المقدس؛ هفتمین حمله صلیبی به مصر به فرماندهی پادشاه فرانسه لویی نهم در سال 647ق/ 1249م و..

در فصل چهارم، چگونگی انتقال سلطنت به ممالیک صالحیه مورد بحث و بررسی قرار گرفته و در فصل پنجم، خطر مغول و تاتار برای دولت ممالیک تشریح شده است. از جمله موضوعات مورد بررسی در این فصل، عبارتند از: سقوط بغداد و نتایج آن در 656ق/ 1258م؛ اعتلای مظفر سیف‌الدین قطز بر تخت سلطنت مصر؛ تهاجم تاتار به شام و پذیرش حکومت آنها توسط ایوبیین؛ واقعه عین جالوت و پیروزی مسلمانان بر تاتار به رهبری قطز در 658ق/ 1260م و سرانجام مرگ قطز و به حکومت رسیدن ظاهر بیبرس در مصر و شام

در فصل ششم، به تشریح چگونگی تقویت ارکان دولت مملوکیه در مصر و شام توسط ظاهر بیبرس پرداخته شده است. از جمله اقداماتی که وی در راستای تحکیم و تقویت ارکان دولت مملوکیه انجام داد، عبارتند از: فیصله دادن انقلاب‌های داخلی؛ احیای خلافت عباسی در قاهره؛ رهایی و پیروزی بر عناصر مخالف ایوبی؛ پیمان‌ها و معاهداتی که بین بیبرس و دول اروپایی و آسیایی بسته شد؛ تقویت مرزها و ثغور کشور و توجه ویژه به مراسلات بین‌المللی؛ تقویت نیروی دریایی و ارتش؛ بالابردن آمادگی دفاعی در جنگ‌های صلیبی و جنگ با مغول فارس و پیمان اتحاد با مغول قفجاق

در فصل آخر، به تشریح چگونگی روی کار آمدن دولت بنی قلاوون در مصر و شام پرداخته شده است. مؤسس این دولت، شخصی به نام منصور سیف‌الدین قلاوون صالحی الفی بوده که وی را از بزرگ‌ترین سلاطین ممالیک، بعد از ظاهر بیبرس دانسته‌اند

از جمله موضوعات مطرح‌شده در این فصل، عبارتند از: پیروزی سیف‌الدین قلاوون بر مغول فارس در واقعه حمص در سال 1281م؛ جنگ‌های وی با صلیبیون و استیلای بر مرقب، لاذقیه و طرابلس؛ سلطنت ناصر محمد بن قلاوون و..

مطالبی به‌عنوان ضمیمه به انتهای کتاب افزوده شده است که عبارتند از: خطاب تهدیدآمیزی که هولاکوخان اندکی پیش از واقعه عین جالوت به قطز ارسال نمود؛ روایت صارم‌الدین ازبک بن عبدالله اشرفی در وصف تاتار و عاداتشان و واقعه عین جالوت و نامه سلطان قطز به پادشاه یمن و بشارت شکست تاتار

وضعیت کتاب

فهرست مطالب، به‌همراه فهرست منابع و مصادر مورد استفاده نویسنده و نیز تعدادی نقشه مربوط به مطالب کتاب، در انتهای کتاب آمده است.

در پاورقی‌ها علاوه بر ذکر منابع، به توضیح برخی از مطالب متن پرداخته شده است

منابع مقاله

مقدمه و متن کتاب.