طبری، احمد بن محمد
ابوالحسن احمد بن محمد طبری (متوفای حدود 366 ق)، حکیم، پزشک دانشمند ايرانى سده 4ق،
| نام | طبری، احمد بن محمد |
|---|---|
| نام‌های دیگر | ابوالحسن احمد بن محمد طبری |
| نام پدر | محمد |
| متولد | |
| محل تولد | تُرُنجه طبرستان |
| رحلت | 366 ق یا 976 م |
| اساتید | ابن سيار |
| برخی آثار | أمراض العين و معالجتها من كتابي المعالجات البقراطية و فردوس الحكمة
الکناش (معالجات البقراطیة) |
| کد مؤلف | AUTHORCODE03171AUTHORCODE |
ولادت
در تُرُنجه طبرستان زاده شد و ازاين‌رو، با نسبت ترنجى نيز از او ياد مى‌شود. ترنجه در جنوب شهر بابل کنونی در استان مازندران است. تاریخ تولدش مشخص نیست.[۱]
تحصیلات
از دوران آموزش ابوالحسن چيزى نمى‌دانيم و از استادان او تنها ابن سيار شناخته شده است. ابوالحسن خود در «المعالجات»، از ابن سيار، گاه با همين عنوان و گاه با عناوين ابوماهر و ابوعمران نام مى‌برد و از شيوه‌هايى كه وى در درمان بيمارى‌ها به كار مى‌برده و خود شاهد برخى از آنها بوده، حكايت مى‌كند. مهارت او بى‌گمان مورد تأييد استادش نيز بوده است. ابوالحسن خود از اينكه يك بار نيز در درمان بيمارى قلبى وى به او يارى رسانده است، گفتگو مى‌كند. وى احتمالا در حدود سال 375ق / 985م، درگذشته است.
ابوالحسن طبرى به‌زودى به‌عنوان يك پزشک متبحر شهرت يافت. در سال‌هاى جوانى به همراه استادش در دستگاه ابوعبدالله بريدى از امراى عباسى كه دو بار نيز به وزارت رسيد، به خدمت مشغول شد. همچنين با فرزند عبدالله؛ يعنى ابوالقاسم بريدى كه او نيز از بزرگان دستگاه خلافت بشمار مى‌رفت، در ارتباط بود. زمانى نيز ابوعبدالله بريدى وى را براى درمان نوعى بيمارى سوداوى معزالدوله ديلمى، نزد وى به اهواز فرستاد.
وى پس از درگذشت ابوعبدالله بريدى، به دستگاه ركن‌الدوله ديلمى پيوست و غالباً به درمان نزدیک ان او نيز مى‌پرداخت. ابوالحسن بيش از همه چيز از طريق تصنيف كتاب «المعالجات البقراطية» شهرت يافت. اين كتاب يك درس‌نامه پزشکى نفيس و دست كم براى دوران مؤلف آن، بى‌همتاست. چنان‌كه در بسيارى از صفحات اين اثر ديده مى‌شود، ابوالحسن به‌رغم خدمت در دستگاه اميران و گرفتارى‌هاى ناشى از آن، فرصت سفر نيز بسيار يافته، از شهرهاى بسيار ديدن كرده و از آزموده‌هاى گروه‌هاى گوناگون مردم استفاده جسته است. وى نيز در طبرستان، رى، اهواز، آبادان، بصره، بغداد، موصل و شام بسربرده، از كحالان و نيز از ملاحان بصره شيوه درمان برخى بيمارى‌هاى چشم را، از اهل موصل خواص آب چشمه‌هاى گوگردى را در درمان بيمارى‌هاى پوستى، از مردم ناحيه‌اى ميان اصفهان و اهواز درمان مارگزيدگى را، از مردمان خوزستان درمان گزش راسو را كه به سخن وى در اين ناحيه بيش از هر منطقه ديگر يافت مى‌شود و از اهالى سيستان شيوه درمان گزش موش كور را آموخته است.
وفات
مورخان سال وفاتش را سال 957 یا 966 هـ.ق می‌دانند. البته فؤاد سزگین سال 995 را ذکر کرده است.[۲]
آثار
- المعالجات البقراطية؛
- رسالة في ذكر القارورة؛
- علاج الأطفال؛
- مقالة في طب العين؛
- كتاب العين في المعالجات؛
- القرابادين.
از دو كتاب اخير اثرى برجاى نمانده است.
منابع مقاله
برگرفته از دايرةالمعارف بزرگ اسلامى، ج 5، ص 344 به قلم محمدعلى مولوى.