مقدمات اخلاق اسلامی
مقدمات اخلاق اسلامى اثر آیت‌الله سيد على شفيعى، مجموعه هشت سخنرانى است كه در سال 1371ش به خواسته جمعى از جوانان طلبه و دانشجو ايراد شده است. بعدها بخشى از آن در هفته‌نامه نور خوزستان منتشر و سپس با اصلاحات و تنظيم به‌صورت كتاب منتشر شده است.
| مقدمات اخلاق اسلامی | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | شفیعی، سید علی (نویسنده) |
| ناشر | خوزستان |
| مکان نشر | اهواز - ایران |
| سال نشر | 1378 ش |
| چاپ | 1 |
| موضوع | اخلاق اسلامی |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | BP 247/8 /ش7م7 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
ساختار
پس از پيشگفتار مؤلف، مباحثى در هفت مقدمه مطرح شده است. سپس اخلاق در مكتب اهل‌بيت(ع) و زندگى چند تن از بزرگان و علماء مورد مطالعه قرار گرفته و در انتها نتيجه‌اى از مباحث ارائه شده است.
مطالب كتاب عمدتاًً با استناد به آيات قرآن كريم، روايات و حكايات علما و بزرگان به رشته تحرير درآمده است.
گزارش محتوا
مؤلف در مقدمه كتاب تذكر مى‌دهد كه براى راه‌يابى به اخلاق اسلامى و متخلق شدن به مكارم اخلاق بايد ابزار لازم و وسايل ضرورى را تهيه نمود و راه صحيح كسب كمالات را پيمود. از ميان مقدمات لازم و بايسته در مسير نيل به اخلاق، مهمترين آنها عبارت است از: 1. عزم و اراده، 2. اخلاص، 3. علم، 4. عمل، 5. تكرار عمل تا حصول ملكه ثابته، 6. توصيه‌ها و دستورالعمل‌هاى اخلاقى، 7. توجه و اهتمام به آيات و روايات معصومين(ع).[۱]
نویسنده معتقد است كه علم بايد چنان تأثيرى در فرد عالم بگذارد كه او به حقايق و دستورات ايمان قطعى و جازم داشته باشد و در برابر آنها كاملاً مطيع و فرمانبردار و تأثيرپذير شود.[۲] وى سپس با استناد به كلامى از پيامبر(ص) كه علم را به سه بخش علم به معاد (فقه اكبر)، علم به احكام عملى (فقه اصغر) و علم اخلاق و روشهاى انسانيت (سنت قائمه) تقسيم كرده‌اند، ديدگاه ملا محسن فيض كاشانى و ميرداماد را دراين‌باره مورد بررسى قرار داده است.[۳]
وى به نقل از دانشمندان درباره رابطه علم و عمل مى‌نويسد: علم باعث تقويت ايمان مى‌شود و ايمان با كثرت عملى افزايش مى‌يابد و نيز عمل به علم موجب كثرت علم مى‌شود. وى در ادامه به سخن امام على(ع) اشاره مى‌كند كه مى‌فرمايد: دانايان عمل‌كننده به علم خويش اهل نجات و دانايان بى‌عمل اهل سقوط و هلاكت‌اند.[۴]
درباره‌ى تعريف اخلاق دو تعبير در اين كتاب ارائه شد: 1. عادة الإرادة: يعنى سالك راه اخلاق اراده و عزم خويش را به كار گيرد تا به اجراء خوبیها و ترك بديها عادت كند؛ 2. تغلب ميل من الميول باستمرار: يعنى غلبه يكى از خواسته‌هاى نفسانى و تمايلات انسانى بر صاحب خود به‌گونه‌اى كه حالت تداوم و استمرار داشته باشد.[۵]
نویسنده در مقدمه ششم كتاب دستورالعمل‌هاى اخلاقى را مطرح كرده است. همنشينى با نيكان، كوشش در عبادت و كسب فضيلت، مواظبت بر ترك گناه و دورى از عوامل شهوت و غضب از جمله توصيه‌هاى اخلاقى است كه مورد تأكيد قرار گرفته است.[۶]
توجه فكرى و عملى به آيات شريف قرآن و روايات معصومين(ع)، آخرين مقدمه‌اى است كه هر فرد مسلمان بالاخص سالك راه اخلاق اسلامى و طالب تكامل صفات بايد آن را مورد توجه قرار دهد.[۷]
در بحث بعدى كه در مورد اخلاق در مكتب اهل‌بيت است، سخن را با بحث حكمت نظرى و عملى آغاز مى‌كند.[۸] سپس بحث اخلاق را به سه‌گونه قابل طرح دانسته و مورد مطالعه قرار مى‌دهد. وى راه دوم يعنى استفاده از آيات اخلاقى قرآن، پيش كشيدن روايات اخلاقى و نمونه‌ها و داستانهاى عالى زيباى صادره از سوى پرورش‌يافتگان دين و تكامل يافتگان به حق و برحق را محكم‌ترين روش و بهترين راه و صحيح‌ترين شيوه‌ها در جهت تحصيل اخلاق و آداب اسلامى‌دانسته است.[۹] سپس در ادامه آخوند ملا حسينقلى همدانى، ميرزا مهدى غروى اصفهانى و امام خمينى(ه) را به عنوان الگو و اسوه معرفى مى‌نمايد.[۱۰]
وضعيت كتاب
آدرس آيات و روايات و برخى توضيحات نویسنده در پاورقى‌هاى كتاب آمده است. فهرست منابع و مطالب كتاب نيز در پايان كتاب قيد شده است.
پانویس
منابع مقاله
مقدمه و متن كتاب.