مجموعة رجالية و تاريخية
مجموعة رجالية و تاريخية، تألیف آقابزرگ تهرانی (1293-1389ق)، کتابی است رجالی - تاریخی، به زبان عربی که توسط سید جعفر حسینی اشکوری مورد تحقیق قرار گرفته است.
| مجموعة رجالية و تاريخية | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن (نویسنده)
حسيني اشکوري، جعفر (محقق) مرکز تراث سامراء (إشراف) |
| ناشر | مرکز تراث سامراء |
| مکان نشر | عراق - سامراء |
| سال نشر | 1438ق. = 2016م. |
| چاپ | 1 |
| زبان | عربي |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | |
ساختار
کتاب با مقدمه محقق آغاز شده و مطالب متن، شامل: تاریخ، فهرست و عناوین کتب و اجازات است. تعداد کتبی که در این اثر، فهرست شده به عدد 1057 می‌رسد.
گزارش محتوا
در مقدمه محقق، محتوای کتاب به‌همراه کارهای تحقیقی انجام‌گرفته توضیح داده شده است.
در این کتاب چکیده‌هایی وجود دارد از کتاب «رياض العلماء» میرزا عبدالله افندی اصفهانی و «لباب الألباب» میرزا حبیب‌الله کاشانی و بخشی از کتاب «مرآة الشرق» امین‌الاسلام خویی.
مؤلف، سفرهای خود به شهرهای مختلف را در این کتاب ذکر کرده است. او برخی از سفرهایش را به‌صورت مفصل و با جزئیات بیان کرده و برخی را بسیار مختصر، در حد ذکر تاریخ آورده است. از جمله سفرهای او می‌توان به موارد ذیل اشاره کرد: سفر به حج، سوریه، مصر، ایران، سفرهایش به مشهد مقدس، تهران، قم و نقل ایام طفولیتش در تهران و تحصیلاتش در آنجا و کیفیت سفرش به عتبات عالیات.
آقابزرگ تهرانی، کتبی را که در کتابخانه‌های مختلف رؤیت کرده، ثبت نموده، تا اینکه در کتاب «الذریعه» بگنجاند، ولی موفق به این کار نشده است.
در کتاب حاضر، معرفی تفصیلی برخی از آثار و فوائدی را می‌یابیم که در الذریعه موجود نیست.
از جمله اموری که اهمیت این مجموعه را نشان می‌دهد، وجود برخی اطلاعات جانبی از اشخاص و کتابخانه‌هاست؛ همچون کتابخانه رضوان و مرحوم اوکتائی[۱].
کتاب با ذکر تاریخ مسافرت‌های آقابزرگ تهرانی چنین آغاز شده است:
«حرکت از نجف یوم شنبه 15 شوال سنه 1364، ورود [به] کاظمیه دوشنبه 17، حرکت به شام پنج‌شنبه 20، بعد از ظهر ورود به فلوجه دو به غروب، ورود به رمادیه غروب پنج‌شنبه، ورود به رتبه – گمرک عراق - صبح جمعه، ابوالشامات – گمرک شام – عصر جمعه، ورود به شام شب شنبه دو و نیم از شب 22 در منزل آقای آقا سید محسن امین»[۲].
پس از آن تعدادی دیگر از سفرهایش را به زبان فارسی و عربی ذکر می‌نماید، تا اینکه به اولین کتابی که فهرست می‌کند، می‌رسد:
«1. تاریخ فارسی، ينتهي إلی الشاه الطهماسب، مقدار ورقة آخره: بیان فتوحات علّیه و حالات قدسیه حضرت شاه عالم‌پناه بیش از آن است که در این مختصر گنجد؛ اگر توفیق رفیق شود داعیه چنان است که بعضی از آن در کتاب مفرد مبین گردد.
و في آخره أبيات:
| الا تا قوافل ز فیاض جود | پذیرند... فیض وجود | |
| دل پاک شه قابل راز باد | در فیض بر خاطرش باز باد | |
| ... به فرمان جهانش به کام | دعاگوی او انس و جان و السلام[۳] |
در ادامه، علاوه بر معرفی 1056 کتاب دیگر، مسافرت‌ها و اجازات به دو زبان فارسی یا عربی آمده است.
وضعیت کتاب
فهارس فنی در انتهای کتاب آمده است.
پاورقی‌ها به ترجمه برخی از اشخاص و اعلام، اختلاف نسخ، آدرس مطالب، صحت و ضعف راویان و... اختصاص یافته است.
محقق تنها یک نسخه از کتاب در دست داشته و تصاویری از آن را در ابتدای کتاب آورده است. او کارهایی را که روی این اثر انجام داده، در مقدمه‌اش ذکر کرده است.
پانویس
منابع مقاله
مقدمه محقق و متن کتاب.