اوشی فرغانی، علی بن عثمان
علی بن عثمان اوشی فرغانی (متوفی 575ق)، شاعر، محدث و فقیه حنفی قرن ششم قمری.
تولد
ابومحمد سراج‌الدین علی بن عثمان اوشی، منسوب به قبیله تیم، در اوش از توابع فرغانه قرقیزستان متولد شد. متأسفانه از تاریخ تولد او اطلاعی در دست نیست.
تحصیلات و اساتید
آغاز آموزش او در محل تولدش اوش بود. او کتاب «طبقات» ابوبکر بن محمد بن علی طوسی را از شیخش نصرالدین ابوعبدالله محمد بن سلیمان اوشی شنید، سپس از میان مرویات او مسند انس بن مالک را از او با اسناد واحد گردآوری نمود. به نظر می‌رسد این اولین تصنیف علی بن عثمان باشد.
او پس از چندی به سمرقند مهاجرت نمود و علوم شرعی را نزد دو نفر از علمای حنفی آن مکان به نام‌های محمد بن عبدالحمید اسمندی و سید شریف ناصرالدین ابوالقاسم محمد بن یوسف بن محمد علوی حسنی سمرقندی آموخت. از اسمندی «جامع» ترمذی و از علوی حسنی سمرقندی کتاب‌های «الإقناع» مروزی، «روضة العلماء» زندوستی و «غريب الحديث» ابوعبید را استماع نمود.
علاوه بر این او «صحیح» بخاری را از ظهیرالدین ابوالمحاسن حسن بن علی بن عبدالعزیز بخاری مرغینانی و کتاب‌های «عيون المجالس» حدادی و «اللؤلؤيات» ابی‌مطیع نسفی را از ابوثابت حسن بن علی بن محمد بزدوی و کتاب‌های «التنبيه» ابواللیث، «فردوس الأخبار» دیلمی و «كنز الأخبار» بلخی را از ابوالقاسم محمود بن علی بن نصر نسفی و کتاب «شهاب الأخبار» قضاعی را از قاضی ظهیرالدین ابوالقاسم علی بن حسین بن عبدالله بسطامی و کتاب «الیواقیت» سرخسی را از قاضی سیف‌الدین محمد بن محمد بن یعقوب بنجهیری استماع نمود.
علی بن عثمان، از ائمه و قاضیان مشهور ماوراءالنهر، فقه را مطابق با مذهب ابوحنیفه و عقاید را مطابق با مذهب ابومنصور ماتریدی آموخت و چیزی نگذشت که به درجه امامت و افتا رسید و به تدریس علوم، موعظه، فتوا و قضاوت در زادگاهش اوش مشغول گشت و به امام الحرمین و مفتی الامه اشتهار یافت.
شاگردان
طلاب علم در محضر او تلمذ نمودند که از جمله آنها قاضی امام زاهد ابونصر احمد بن محمد بن عمر عتابی بخاری است.
وفات
درباره تاریخ وفات وی نیز در مصادر قدیمی چیزی یافت نشده، جز اینکه بغدادی سال وفات او را 575ق، بر اثر طاعون دانسته است.
آثار
- الأمالي (قصیده‌ای لامیه در بحر وافر و در موضوع عقاید ماتریدیه است؛
- عيون المسائل في علم الكلام؛
- مسند أنس بن مالك عن الرسول(ص)؛
- غرر الأخبار و درر الأشعار؛
- نصاب الأخبار لتذكرة الأخيار؛
- ثواقب الأخبار؛
- الفتاوى السراجية؛
- جواهر الأحكام[۱].
پانویس
- ↑ ر.ک: جميل فائق الصادقي، ج2، ص563-570
منابع مقاله
جميل فائق الصادقي، «موسوعة أعلام العلماء و الأدباء العرب و المسلمين»، الإشراف العام: د. المنجي بوسنينة، جامعة الدول العربية، المنظمة العربية للتربية و الثقافة و العلوم، دارالجيل للطبع و النشر و التوزيع، الطبعة الأولی، 1425ق.