شاشی، هیثم بن کلیب
هیثم بن کلیب شاشی (متوفی 335ق)، حافظ، محدث و مؤلف کتاب «المسند».
اسم، نسب و کنیه
او هیثم بن کلیب بن سریج بن معقل، ابوسعید شاشی بنکثی ترکی معقلی ادیب، است.
ولادت
مصادر موجود نسبت به تاریخ تولدش سکوت اختیار نموده‌اند، ولی با توجه به زندگی‌نامه علمی‌اش می‌توان سن رشدش را دهه هفتاد قرن سوم هجری تصور نمود؛ زیرا بسیاری از اساتیدی که او از آنها بهره‌مند گشته در این برهه زمانی بوده‌اند.
عصری که وی در آن تولد یافت و رشد کرد، یک عصر طلایی در تدوین حدیث و تنقیح آن بود؛ عصری که محدثان بنامی چون ابوحاتم رازی، عباس بن محمد دوری، صالح جزرة، ابویعلی موصلی، ابن جارود و دیگران در آن می‌زیسته‌اند.
او در این زمان ارزشمند در مراکز علمی سمرقند و بخارا و ترمز که از جهت علم و عالمان از جایگاه ویژه و پرارزشی برخوردار بوده، رشد و نمو یافته است.
مسافرت‌ها
هیثم بن کلیب اصالتاً اهل مرو بوده و به شهرهای مختلفی مسافرت کرده و از مراکز علمی موجود در آنها استفاده برده است. از جمله مراکز علمی مورد استفاده او می‌توان به موارد ذیل اشاره نمود:
- عسقلان بلخ، که در آنجا از عیسی بن احمد عسقلانی و زکریا بن یحیی مروزی حدیث شنید؛
- بخارا؛
- بغداد، که در آنجا از عباس دوری، یحیی بن جعفر بن زبرقان، عبدالله بن احمد بن زیاد و... حدیث شنید.
شیوخ و اساتید
مهم‌ترین شیوخ و اساتید او عبارتند از:
- ابراهیم بن عبدالله قصار عبسی کوفی (متوفی 277ق)؛
- ابراهیم بن عبدالله بن مسلم بن ماعز (متوفی 292ق)؛
- احمد بن ابراهیم بن مطر؛
- احمد بن حازم بن ابی‌غرزه (متوفی 277ق)؛
- احمد بن زهیر ابی‌خیثمة بن حرب (متوفی 279ق)؛
- احمد بن شداد زبیدی؛
- احمد بن علی بن فضل (متوفی 286ق)؛
- احمد بن ملاعب بن حیان بغدادی (متوفی 275ق)؛
- اسحاق بن ابراهیم بن جبله؛
- حارث بن محمد بن ابی‌اسامه داهر (متوفی 282ق)؛
- حسن بن اسماعیل، ابویعلی ترمزی؛
- حسن بن علی بن عفان عامری (متوفی 270ق)؛
- حمدون بن عباد فرغانی (متوفی 270ق)؛
- حنبل بن اسحاق بن حنبل بن هلال بن اسد (متوفی 273ق)؛
- زکریا بن یحیی بن اسد مروزی (متوفی 270ق)؛
- سری بن یحیی بن سری؛
- صالح بن محمد بن عمرو بن حبیب اسدی بغدادی (متوفی 273 یا 274ق)؛
- عبدالرحمن بن محمد بن منصوری حارثی (متوفی 271ق)؛
و...
شاگردان
- ابوعبدالله محمد بن اسحاق بن منده اصبهانی (متوفی 395ق)؛
- ابوالقاسم علی بن احمد بن محمد بن حسن خزاعی؛
- احمد بن محمد بن حسین بن علی بن رستم (متوفی 398ق)؛
- منصور بن نصر بن عبدالرحیم سمرقندی کاغدی (متوفی 423ق)؛ او آخرین شخصی است که از هیثم بن کلیب شاشی روایت نقل نموده است.
وفات
هیثم بن کلیب از بخارا به سمت شاش رفت و در سال 335ق، در همان جا درگذشت.
آثار
تنها اثر برجامانده از او «المسند» می‌باشد، که مصادر با صفت «کبیر» از آن یاد کرده‌اند[۱].
پانویس
- ↑ ر.ک: محفوظ الرحمن زین‌الله، ج1، ص11-19
منابع مقاله
محفوظ الرحمن زین‌الله، مقدمه «المسند»، تألیف هیثم بن کلیب شاشی، مكتبة العلوم و الحكم، مدینه منوره.