شاطبی، قاسم بن فیره
ابومحمد قاسم بن فیرة بن ابى القاسم شاطبى شافعى (538 -590ق)، از مشاهیر قاریان قرآن مجید است که به امام القراء و امام شاطبى معروف بود.
| نام | شاطبی، قاسم بن فیره |
|---|---|
| نامهای دیگر | ابومحمد شاطبی
ابومحمد شاطبی رعینی |
| نام پدر | فیره |
| متولد | 538 ق |
| محل تولد | شاطبه |
| رحلت | 590 ق |
| اساتید | ابوعبدالله نفزى مغربى |
| برخی آثار | حرز الامانی و وجه التهانی فی القراءات السبع |
| کد مؤلف | AUTHORCODE01268AUTHORCODE |
ولادت
در سال 538ق در شاطبه متولد شد.از این جهت به شاطبى منسوب شد. شاطبه شهرى است در سمت شرقى قرطبه از شهرهاى شرقى اندلس.
تحصیلات
علم قرائت را نزد ابوعبدالله نفزى مغربى و ابوالحسن بن هذیل اندلسى آموخت در اصول علم قرائت و تجوید سرآمد روزگار شد، علاوه بر آن در تفسیر، حدیث، نحو، لغت و علوم عربى یگانۀ دهر و استاد اهل عصر خود به شمار میرفت.در تعبیر خواب و تاویل منامات نیز دستى توانا داشت.با اینکه کور و از هر دو چشم نابینا بوده است از کثرت ذکاوت و فطانت، تمامى حرکات و رفتار و گفتار خود را طورى مى‌نمود که حاضران در مجلس او به هیچ‌وجه متوجه نمى‌شدند و حقیقت امر معلومشان نمى‌گردید.
از وى کراماتى نقل کرده‌اند مانند شنیدن اذان هنگام نماز از مسجد جامع مصر بدون موذن.چنین کراماتى از صالحان تنها نقل گردیده است.
وى محفوظات بسیارى داشت، صحیح بخارى و مسلم و موطأ مالک را نزد او مى‌خواندند و اغلاط نسخه‌ها را از حافظه او تصحیح مى‌نمودند، او نیز در هر مبحثى دقایق و نکات بسیار راجع به همان مبحث را املا میکرد.علاوه بر مراتب علمى بسیار زاهد و صالح و متقى و داراى اخلاق حمیده بود، بدون ضرورت حرف نمى‌زد، از مرضهاى بسیار سخت هرگز شکایت نمى‌کرد، بدون طهارت قرائت نمى‌نمود، در مجلس قرائت با کمال وقار و متانت مى‌نشست.
در سال 572 ق به مصر رفت و در آنجا قصیدۀ مشهور حرز الامانى و وجه التهانى معروف به قصیدۀ شاطبیه را سرود.
در موقع اقامتش در مصر، مورد اکرام و تجلیل حاکم وقت شد و به ریاست مدرسۀ فاضلیه قاهره منصوب گردید و درس اقراء را بر عهده داشت.
وى شاگردان زیادى را پرورش داد که در آن میان امام ابوالحسن على بن محمد سخاوى معروف به علم‌الدین سخاوى مؤلف جمال القراء و کمال الاقراء از شهرت بسزایى برخوردار است.اسامى برخى از افرادیکه قصیده شاطبیه را از وى شنیده و اصول قرائت در آن را یاد گرفته‌اند به شرح زیر است: ابوعبدالله محمد بن عمر قرطبى، سدید عیسى بن مکى، مرتضى بن جماعه، على بن شجاع(دامادش)، محمد بن عمر کردى، ابوالقاسم عبدالرحمن بن سعید شافعى، عیسى بن یوسف مقدسى، على بن محمد نجیبى و عبدالرحمن بن اسماعیل تونسى.
وفات
وى در روز یکشنبه 28 جمادى الاخره سال 590 ق در قاهره وفات یافت و در دامنۀ کوه مقطم در مقبرۀ فاضلیه مدفون گردید.
آثار
وى داراى چند اثر است که اگرچه از نظر کمى ناچیزند ولى از نظر کیفى بسیار مفید و مهم میباشند که به شرح زیرند
- حرز الامانى و وجه التهانى، این اثر که به نامهاى قصیده شاطبیه یا قصیده لامیه و یا شاطبیه معروف است داراى 1173 بیت است که از اهمیت و شهرت
بسیارى از آغاز تألیف برخوردار بوده است و شروح بسیارى بر آن توسط دانشمندان نگاشته شده که در جاى خود نگاشته خواهد شد.
- عقیلة اتراب القصائد فى اسنى المقاصد.در علم رسم الخط مصاحف
- ناظمة الزهر در علم عدد آیات قرآن.
- قصیده دالیه که داراى 500 بیت و تلخیص تمهید ابن عبدالبر است.
منابع مقاله
- ریحانه الادب، مدرس تبریزى، ج 3-4، ص 157-159
- روضات الجنات، موسوى خوانسارى، ج 6، ص 33-37
- دانشنامه قرآن، خرمشاهى، ج 2، ص 1286
- مقدمه حرز الامانى و وجه التهانى، شاطبى.
وابسته‌ها
حرز الامانی و وجه التهانی فی القراءات السبع
منظومة عقیلة أتراب القصائد فی أسنی المقاصد فی علم رسم المصاحف