ربعی، مفرح بن احمد
مفرح بن احمد ربعی، (قرن پنجم هجری) سخنور و شاعر دربار امیرین (قاسم و محمد؛ فرزندان جعفر فرزند امام قاسم بن علی عیانی) و نویسنده کتاب «سیرة الأمیرین الجلیلین الشریفین الفاضلین، القاسم و محمد ابنی جعفر ابن الإمام القاسم بن علی العیانی». او میانجیگری میان ذوالشرفین و برادرش سنان‌الدوله احمد را در واقعه اختلاف بین این دو بر عهده داشت.
نسب
به نظر می‌رسد که ما درباره شرح‌حال مفرح بن احمد ربعی -جز آنچه خود وی در کتاب «سیرة الأمیرین الجلیلین الشریفین الفاضلین، القاسم و محمد ابنی جعفر ابن الإمام القاسم بن علی العیانی»اش ذکر کرده است- اطلاعی نداریم. او از نظر نسبش، یعنی الربعی، به نظر می‌رسد که نام قبیله‌ای بوده باشد؛ و ممکن است به ربیعه خولان در منطقه صعده یمن اشاره داشته باشد که وی بارها در کتاب «السیرة...» در میان انصار امیرین (قاسم و محمد؛ فرزندان جعفر فرزند امام قاسم بن علی عیانی) از افراد این قبیله نام می‌برد.[۱] بااین‌حال، چندین جامعه قبیله‌ای دیگر به نام ربیعه در یمن وجود دارد که ممکن است وی منتسب به یکی از آنها باشد.[۲]
سخنور و شاعر دربار امیرین
مفرح در بسیاری از حقایق و وقایعی که از سال 461ق/ 1069م برای ما در کتابش نقل می‌کند، به‌عنوان شاهد عینی حضور داشته است. احتمالاً او پیش‌ازاین تاریخ به‌عنوان سخنور و شاعر رسمی در خدمت امیرین (قاسم و محمد؛ فرزندان جعفر فرزند امام قاسم بن علی عیانی) بوده است. او در کتابش «السیرة» شعرهای بسیاری دارد که در پیروزی‌ها و دیگر مناسبات سروده است. یک‌بار هم شریف فاضل او را به سرایش شعری به نام خودش برای امیر جیاش بن نجاح -حاکم زبید- مأمور کرد تا این‌گونه از کمک‌های نظامی و مالی وی تشکر کند. شریف فاضل او را برای خواندن آن شعر نزد جیّاش فرستاد، و وی پس از خواندن آن شعر نزد جیّاش، هدایای زیادی از طرف او برای امیرین، آورد.[۳]
هنگامی‌که فاضل صعده را در سال 463 ق / 1071 م. گرفت، از مفرح خواست خطبه‌ای در مسجد الهادی صعده بخواند. و هنگامی‌که شریف فاضل کشته شد، مفرح مرثیه‌ای در رثای او سرود.[۴]
میانجیگری میان ذوالشرفین و برادرش سنان‌الدوله احمد
هنگامی‌که بین امیر ذوالشرفین و برادرش سنان‌الدوله احمد اختلاف پیش آمد، مفرح میانجیگری اختلاف بین دو طرف را انجام داد.[۵]
اثر علمی و تکلیف از سوی ذوالشرفین بر نوشتن این کتاب
در رجب 485ق/ اوت 1092م، امیر عمدة‌الاسلام جعفر بن ذوالشرفین، او و جانشینش را به نگارش کتاب «السیرة» گمارد و به وی اجازه دسترسی و استفاده از نامه‌ها و اسناد مربوط به تاریخ امیرین را داد. مفرح از برخی از این اسناد استفاده وسیعی کرده است[۶].
پانویس
منابع مقاله
رضوان سید و عبدالعاطی، عبدالغنی محمود، سیرة الأمیرین الجلیلین الشریفین الفاضلین، القاسم و محمد ابنی جعفر ابن الإمام القاسم بن علی العیانی نص تاریخی یمنی من القرن الخامس الهجری، تألیف مفرح بن احمد ربعی، دار المنتخب العربی للدراسات و النشر و التوزیع، بیروت، چاپ اول، 1413ق/ 1993م.