شیخعلی گیلانی
ملا شیخعلی گیلانی (زنده در 1044ق)، از مورخین شیعی‌مذهب ایرانی که در قرن یازدهم هجری، در زمان حکومت صفویان، می‌زیسته است. وی صاحب کتاب «تاریخ مازندران» می‌باشد.
دوران زندگی
از دوران زندگی وی، اطلاع چندانی در دسترس نیست. همین‌قدر می‌دانیم در سال 1044ق که «سنین عمرش از حدود سبعین، پنج شش مرحله دیگر نیز طی شده بود»، به فکر تاریخ‌نویسی افتاده و کتاب «تاریخ مازندان» را به رشته تحریر درآورده است. اگر او را در این تاریخ، هفتادوپنج ساله بدانیم، در سال 1006ق، که آخرین سران و امیران محلی مازندران، از میان رفته‌اند، او سی‌وهفت سال داشته و خود شاهد و ناظر وقایع بسیاری بوده است که با آمدن فرهاد خان قرامانلو - وکیل شاه عباس - به خاک مازندران، جریان وقایع شروع شد و به دست خود او، به پایان رسید[۱].
معاصران
همچنین می‌دانیم که خود ملا شیخعلی نیز سری میان سرها داشته و با بزرگان، نشست و برخاست می‌کرده است؛ الوند سلطان - برادر فرهاد خان قرامانلو - هیچ‌گاه او را از خود جدا نمی‌کرده و با سید مظفر - از سادات مرتضوی - که چند بلوک مازندران را مالک بوده، سروسری داشته است. بنابراین بعید نیست که گذشته از تاریخ‌پرازی، تاریخ‌سازی نیز کرده باشد[۲].
اهمیت اثر
نثر کتاب وی، بی‌پیرایه است و برای پسر خواجه محمدعلی اشرفی مازندرانی، نوشته شده است. وی در تنظیم مطالب فصول اولیه، گاهی نگاهی به «حبيب السير» می‌کرده است. در این کتاب، مطالبی درباره خلقت عالم و آدم و فهرستی از نام‌های سلاطین ایران و حکمرانان طبرستان و دوران حکومت ایشان و ذکری از خاندان‌های قدیمی مازندران در دوران شاه عباس، دیده می‌شود[۳].
مذهب
او در این اثر، دارای گرایش‌های شیعی است[۴].
پانویس
منابع مقاله
- آژند، یعقوب، «قیام مرعشیان»، تهران: کتاب‌های شکوفه، وابسته به انتشارات امیرکبیر، ۱۳۶۵.
- ستوده، منوچهر، مقدمه کتاب «تاریخ مازندران»، اثر ملا شیخعلی گیلانی، تصحیح و تحشیه: دکتر منوچهر ستوده، تهران انتشارات بنیاد فرهنگ ایران، 1352.