بدرالدین عینی، محمود بن احمد
محمود بن احمد بدرالدین عینی (762-855ق)، مورخ، فقیه، ادیب، از شاگردان احمد بن اسماعیل بن محمد بن کشک، از اساتید احمد بن ابراهیم بن نصرالله عسقلانی و صاحب کتاب «عمدة القاري في شرح الجامع الصحيح للبخاري».
نام و نسب و ولادت
بدرالدین محمود بن احمد بن موسی بن احمد بن حسین بن یوسف بن محمود، عینتابی، حلبی، قاهری، حنفی، معروف به عینی، در هفدهم رمضان 762ق/ 1361م، در شهر «عینتاب» (بین حلب و انطاکیه)، به دنیا آمد[۱].
تحصیل
وی دوران کودکی و بلوغ خود را در همان شهر گذرانده و نزد پدرش، قاضی شهاب‌الدین احمد و سایر شیوخ آن شهر، به تحصیل علم پرداخت و در دوران کوتاهی، به نیابت از پدر، بر مسند قضا نشست[۲]. او همچنین در طول عمر خویش، سفرهای زیادی به‌منظور کسب علم، به شهرهای مختلف انجام داد و نزد شیوخ و اساتید بسیاری، تلمذ نمود و علوم مختلف، همچون: اصول، فقه، قرآن، حدیث، عربی، منطق، حکمت و سیره را از روی کتب مربوطه، نزد علمای فن فراگرفت[۳].
اساتید
- احمد بن اسماعیل بن محمد، نجم‌الدین بن کشک؛
- احمد بن خاص ترکی شهاب‌الدین؛
- احمد بن خلیل بن یوسف بن عبدالرحمن عینتابی؛
- احمد بن محمد بن احمد سیرامی علاءالدین؛
- احمد بن یوسف بن طوع؛
- احمد بن یوسف سرماری حنفی، ذوالنون؛
- بدرالدین کثنافی؛
- تغری برمشی بن یوسف ترکمانی زین‌الدین؛
- جبریل بن صالح بن اسرائیل بغدادی؛
- حسام‌الدین ابوالمحاسن رهاوی؛
- حسین بن محمد بن اسرائیل عینتابی مجدالدین معز حنفی؛
- خلیل بن احمد بن محمد شرقی عینتابی، خیرالدین قصیر؛
- سراج‌الدین عمر؛
- عبدالرحیم بن حسین عراقی، رضی‌الدین ابوالفضل؛
- عبدالکریم بن محمد بن عبدالکریم، قطب‌الدین حلبی؛
و... [۴].
شاگردان
- احمد بن ابراهیم بن نصرالله عسقلانی عزالدین، ابوالبرکات؛
- احمد بن اسد بن عبدالواحد امیوطی سکندری، شهاب‌الدین؛
- احمد بن نور کار شهابی ناصری؛
- احمد بن یوسف بن عمر طوخی؛
- احمد بن یونس بن سعید حمیری قسطینی، شهاب‌الدین؛
- ارغون شاه بیدمری ظاهری برقوق؛
- حسن بن قلقه، بدرالدین حسینی؛
- خلیل بن ابراهیم بن عبدالله صالحی، ابوالوفاء؛
- عبدالحق بن محمد بن عبدالحق سنباطی، شرف‌الدین؛
و...[۵].
وفات
وی در شب سه‌شنبه، چهارم ذی‌الحجه 855ق، دار فانی را وداع گفت[۶].
آثار
کتب چاپی
- البناية في شرح «الهداية» مرغینانی؛
- رمز الحقائق في شرح «كنز الدقائق» نسفی؛
- روض الزاهر في سيرة الملك الظاهر؛
- سيف المهند في سيرة الملك المؤيد؛
- عمدة القاري في شرح الجامع الصحيح للبخاري؛
- فرائد القلائد في مختصر شرح الشواهد، معروف به الشواهد الصغری؛
- مقاصد النحوية في شرح شواهد شروح الألفية، معروف به الشواهد الكبری.
کتب خطی موجود
- تحفة الملوك في المواعظ و الرقائق؛
- تكميل الأطراف؛
- الدرر الزاهرة في شرح البحار الزاخرة؛
- شرح سنن أبي‌داود؛
- عقد الجمان في تاريخ أهل الزمان؛
- العلم الهيب في شرح «الكلم الطيب» لابن تيمية؛
و...
کتب منسوب
- تاريخ الأكاسرة؛
- تذكرة نحوية؛
- التقريظ علی السيرة المؤيدية؛
- الحواشي علی تفسير البغوي؛
- الحواشي علی شرح الشافية للجاربردي؛
- الحواشي علی الكشاف للزمخشري؛
- شرح العوامل الجرجانية؛
- شرح قصيدة الساوي في العروض؛
- شرح مراح الأرواح؛
- شرح المنار في الأصول؛
و...[۷].
پانویس
منابع مقاله
- محمد علوی شلتوت، مقدمه کتاب «السيف المهند في سيرة الملك المؤيد»، اثر بدرالدین عینی، قاهره، مصر، مطعبة دارالكتب المصرية بالقاهره، 1998.
- محمد باسل عیون السود، مقدمه کتاب «المقاصد النحوية في شرح شواهد شروح الألفية»، اثر بدرالدین عینی، لبنان، بيروت، دارالكتب العلمية، 1426ق/2005م.