نحاس، احمد بن محمد
«احمد بن محمد مرادی نحاس (متوفی ۳۳۸ق)، از علماى قرن چهارم هجرى، از شاگردان محمد بن ولید و صاحب آثار متعدد، از جمله: «معاني القرآن» است.
ولادت و مولد
ابوجعفر احمد بن محمد بن اسماعیل بن یونس مرادی، در مصر زاده شد. تاریخ تولدش مشخص نیست[۱].
تحصیل و اساتید
وی به بغداد سفر کرد و در آن دیار علم آموخت. مشهورترین استادش محمد بن ولید بوده و از اخفش، نفطویه، زجاج و دیگران نیز علم آموخته است. پس از آنکه تحصیلات خود را در بغداد به پایان رساند، به مصر بازگشت؛ مصر در خلال نیمه دوم قرن سوم و نیمه اول قرن چهارم هجری حلقه اتصال مغرب و مشرق بود و طالبان معرفت، قصد آن دیار را می‌کردند. همچنین طالبان علم از مصر به مغرب هم می‌رفته‌اند و در این رفت‌وآمدها آثار نویسندگان دیگرجاها به مصر منتقل می‌شده است. ابوجعفر نحاس در مصر از نسایی و دیگر محدثان حدیث آموخت و پس از آن به تدریس و تصنیف مشغول شد[۲].
شاگردان
ابوبکر ادفوی و محمد بن یحیی بن عبدالسلام ازدی از مشهورترین شاگردان او هستند[۳].
ویژگی‌های علمی و اخلاقی
در سجایای اخلاقی او نوشته‌اند که به‌رغم دانش بسیار خود هرگز پرسیدن را عار نمی‌دانست و شیفته دانش بود و در تدریس علوم تلاش‌های بسیار کرد و در لغت، تفسیر، قرائت و ادبیات بسیار توانمند بود و در ایجاد فرهنگ عربی و مصر جایگاهی ویژه دارد[۴].
وفات
وی در سال ۳۳۸ق، در مصر درگذشت[۵].
آثار
گفته‌اند از او پنجاه اثر باقی مانده است. برخی از آثار وی عبارت است از:
- الأنوار؛
- الاشتقاق لأسماء اللّه عزّ و جلّ؛
- معاني القرآن؛
- اختلاف الكوفيين و البصريين سمّاه «المقنع»؛
- أخبار الشعراء؛
- أدب الكتّاب؛
- الناسخ و المنسوخ؛
- الكافي في النحو؛
- صناعة الكتاب؛
- إعراب القرآن؛
- شرح السبع الطّوال؛
- شرح أبيات سيبويه؛
- الاشتقاق؛
- معاني الشعر؛
- التفّاحة في النحو؛
- أدب الملوك[۶].
پانویس
منابع مقاله
- عبدالمنعم خلیل ابراهیم، مقدمه کتاب «إعراب القرآن»، اثر ابوجعفر احمد بن محمد بن اسماعیل بن نحاس، حواشی و تعلیقات: عبدالمنعم خلیل ابراهیم، دارالكتب العلمية، بیروت، چاپ دوم 2004 م/1425ق.
- پایگاه اینترنتی ویکی‌فقه، به آدرس: