عطاردی قوچانی، عزیزالله

عزيزالله عطاردى(1307-1393ش) روز پنجم آذر 1307ش برابر با هشتم جمادی الثانی 1247ق در روستای «بگلر» از توابع شهرستان قوچان در خراسان بزرگ در خانواده‌ای متدین و مذهبی دیده به جهان گشود^[۱]

نام	عطاردی قوچانی، عزیزالله
نام‌های دیگر	ج‍ن‍وش‍ان‍ی‌، ع‍زی‍زال‍ل‍ه‌ ع‍طاردی‌، ع‍زی‍زال‍ل‍ه‌ ع‍طاردی‌ ج‍ن‍وش‍ان‍ی‌، ع‍زی‍زال‍ل‍ه‌ ق‍وچ‍ان‍ی‌، ع‍زی‍زال‍ل‍ه‌
نام پدر	حجی محمد عطاردی
متولد	1307 ش
محل تولد	روستای بیگلر از توابع قوچان
رحلت	۳ مرداد ۱۳۹۳ش
اساتید	سید محسن حکیم، سید ابوالقاسم خوئی، سید محمد هادی میلانی، آقا بزرگ تهرانی، عبدالحسین امینی
برخی آثار	مسند الامام امیرالمؤمنین(ع)، مسند فاطمه الزهرا(س)، مسند الامام مجتبی(ع)، مسندالامام الحسین شهید(ع، فرهنگ خراسان
کد مؤلف	AUTHORCODE00904AUTHORCODE

کسب علم و دانش

او در حالى كه پنج سال بيشتر نداشت، حيات علمى خود را با آموختن قرآن آغاز كرد و پس از آن مطابق رسم روزگار به خواندن کتاب‌های فارسی مانند گلستان و بوستان سعدی روی آورد و سپس در جلسات قرائت قرآن شرکت نمود و علم تجوید را فرا گرفت^[۲]

در سال 1327 به حوزه مشهد رفت. در سال 1331 راهى تهران گرديد و كار تصحيح متون را آغاز نمود. نخستين كار او استخراج غلطنامه فروع كافى مى‌باشد. مرحوم استاد على‌اكبر غفارى در اين باره چنين نگاشته است: «هذا و أشكر جميل مساعى شقيقى الفاضل الشيخ عزيزاللَّه العطاردى حيث عاضدنى فى تصحيحه المطبعى فشكر له ثمّ شكر».

در سال 1343 عازم عتبات عالیات و سپس حوزه علمیه نجف شد و از محضر بزرگان آن روز نجف بهره برد.اما گرمای شدید آن دیار با طبع لطیف او نساخت و لذا پس از سالی اقامت به وطن مراجعت نمود.^[۳]

اساتید و مشایخ

وی پس از سال‌ها تحصیل در حوزه‌های علمیه و تحقیق در متون اسلامی و مسافرت‌های علمی و تحقیقاتی در کشورهای مختلف ایران، عراق، سوریه، لبنان، عربستان، هند و پاکستان و حضور در مجالس اهل علم و فضل از اشخاص زیادی کسب فضل نمود و آن درجه از وثاقت و صداقت دست یافته بود که بتواند از آنان اجازه نقل حدیث و روایت دریافت دارند همانند:

سید محسن حکیم(قدس‌سره)
سید ابوالقاسم خوئی
سید محمد هادی میلانی
آقا بزرگ تهرانی -مؤلف الذریعه
عبدالحسین امینی
میرزا خلیل کمره‌ای
شیخ محمد ابراهیم مدنی ختنی بخاری حنفی ساکن مدینه منوره^[۴]

آثار و تألیفات

آثار ايشان از نظر موضوعى به چهار حوزه تقسيم مى‌گردد: حديث، تاريخ، جغرافيا و ادبيات.

تلاش‌هاى استاد در زمينه نهج‌البلاغه: 1- تصحيح نهج‌البلاغه 2- معرفى چهل نسخه بسيار كهن از نهج‌البلاغه 3 - شناسايى و تحقيق و انتشار چند شرح كهن از نهج‌البلاغه 4- تألیف كتاب در دفاع از نهج‌البلاغه.

همچنين كارهاى ايشان را از لحاظ موضوعى مى‌توان در موارد زير دسته‌بندى كرد:

الف - تأليف و پژوهش، 28 عنوان ب - تصحيح، 9 عنوان ج - ترجمه، 9 عنوان د - فهرست نگارى، 3 عنوان

مسند الامام امیرالمؤمنین(ع)، ۲۵ جلد
مسند فاطمه الزهرا(س)
مسند الامام مجتبی(ع)
مسندالامام الحسین شهید(ع)، ۳ جلد
مسندالامام السجاد(ع)، ۲ جلد
مسند الامام الباقر(ع)، ۶ جلد
مسندالامام الصادق(ع)، ۲۲ جلد
مسندالامام الکاظم(ع)، ۳ جلد
مسندالامام الرضا(ع)
مسندالامام الجواد(ع)
مسندالامام الهادی(ع)
مسندالامام العسکری(ع)
اخبار الامام المهدی(ع)
کتاب ماروی عنهما (الباقر و الصادق)(ع)
کتاب ماروی حسن احدهما (الباقر و الصادق)(ع)
کتاب المضمرات و المرفوعات
رجال العروس، ۴ جلد
غریب الحدیث، ۴ جلد
معجم البلاد و الامکنه
مصادر تاج العروس
اخبار هارون الرشید
اخبار المامون
تاریخ خراسان در بیست و پنج هزار عنوان
تاریخ بجستان در یک هزار عنوان
دعبل الخزاعی شاعر اهل البیت
موسوعه الشیعه الامامیه
اللغات الفارسیه فی الحدیث و الادب العربی
الشریف الرضی مؤلف نهج‌البلاغه
اللغات الفارسیه فی تاج العروس
العطار دیون فی الحدیث و التاریخ و الادب

آثار وی به زبان فارسی:

اخبار و آثار امام رضا(ع)، ۲ جلد
روایان امام رضا(ع)
ادعیه و زیارات مرویه از امام رضا(ع)
تاریخ آستان قدس رضوی، ۲ جلد
جوامع الحکم یا سخنان کوتاه امام رضا(ع)
فهرست راویان و یاران امام رضا(ع)
تاریخ مشهد مقدس
فرزندان و برادران امام کاظم(ع)
امیرالمؤمنین و نهج‌البلاغه
اجازات نهج‌البلاغه
زندگی حضرت عبدالعظیم و مسند او
فرهنگ خراسان در ۲۰ بخش و ۵۰ جلد
فرهنگ سیستان
جغرافیای خراسان
زندگی سیده نفسیه
فهرست تفسیر گازر
خراسان، نهج‌البلاغه و شاهنامه
پاسخ به شبهات وارده درباره نهج‌البلاغه
سیری در کتابخانه‌های هند و پاکستان
مخطوطات فارسی در مدینه منوره
آثار علمای خراسان در کتابخانه‌های جهان
گرد آورندگان سخنان علی قبل از سید رضی
تاریخ فرهنگی و سیاسی خبوشان
فرهنگ جغرافیایی شاهنامه
حکمت و ادب در شاهنامه
خداشناسی و دین در شاهنامه
لغات عربی در شاهنامه
زن در شاهنامه
سفرنامه عطاردی
مشایخ حدیث در جماران طرشت (درشت) و کلین
شعرای تهران از قرن هفتم تا قرن دوازدهم
شرحی بر روضه الانوار سروش اصفهانی در مصائب کربلا

آثار ترجمه‌ای وی به زبان فارسی:

ترجمه مقتل الحسین تأليف سید عبدالرزاق مقرم
ترجمه زندگانی زید شهید سید عبدالرزاق مقرم
ترجمه زندگانی امام سجاد سید عبدالرزاق مقرم
ترجمه اعلام الوری تأليف امین الاسلام طبرسی
ترجمه کتاب الغارات تأليف محمد بن ابراهیم ثقفی
ترجمه کتاب مشکوه الانوار تأليف طبرسی
ترجمه جلد پانزده بحار الانوار تأليف علامه مجلسی، ۲ جلد
ترجمه کتاب الارض و التربه الحسینیه
ترجمه النصایح الکافیه تأليف محمد بن عقیلی حضرمی
ترجمه مواعظ صدوق

آثار تصحیحی وی به زبان فارسی:

تصحیح متون علمی، ادبی و تاریخی
تصحیح و مقابله نهج‌البلاغه با نسخه‌های قرن پنجم و قرن ششم
تصحیح و مقابله شرح نهج‌البلاغه تأليف قطب‌الدین راوندی کاشانی
تصحیح و مقابله شرح نهج‌البلاغه تأليف قطب‌الدین کیذری بیهقی
تصحیح و مقابله شرح نهج‌البلاغه از علی بن ناصر سرخسی
تصحیح و مقابله شرح نهج‌البلاغه از اعلام قرن ششم هجری
تصحیح و مقابله کتاب التدوین فی اخبار قزوین تأليف رافعی قزوینی
تصحیح و مقابله کلمات مکنونه تأليف فیض کاشانی
تصحیح کتاب اشراق السیاحه یا جغرافیای خراسان از جواد خراسانی
تصحیح جغرافیای نیمروز تأليف مهندس ذوالفقار کرمانی
تصحیح تقریرات خواجه رشید‌الدین فضل‌الله به قلم علامه حلی
مقدمه چاپ استناد نهج‌البلاغه تأليف امتیاز علی خان عرشی هندی

خصایص اخلاقی

خصايص اخلاقى و علمى و ويژگى‌هاى استاد عطاردى را مى‌توان در چند محور خلاصه كرد: 1. سخت‌كوشى؛ 2. استفاده از فرصت‌ها؛ 3. سفرهاى فراوان و آشنايى با شخصيت‌هاى علمى و كتاب خانه‌هاى معتبر جهان؛ 4. مطالعات ميدانى؛ 5. استقلال و خوداتّكايى.

وفات

عزیزالله عطاردی در سوم مرداد ۱۳۹۳ در تهران در سن ۸۶ سالگی درگذشت. پیکر او در تهران و مشهد تشییع شده و بنا به وصیتش در کنار مقبره شیخ طبرسی صاحب تفسیر مجمع البیان در حرم امام رضا(ع) در مشهد به خاک سپرده شد.