نجم‌آبادی، سیف‌الدین
سیف‌الدین نجم‌آبادی (1301-1395ش)، زبان‌شناس، ایران‌پژوه و از شاگردان دکتر معین بود که خدمات علمی فروانی در زمینه ترجمه متون آلمانی به زبان فارسی انجام داد که از جمله آنها عبارت است از کتاب «زبان و ادبیات پهلوی» نوشته جهان‌گیر تاوادیا.
ولادت
سیف‌الدین نجم‌آبادی، در 8 فروردین سال 1301ش، در خاندان نجم‌آبادی مقیم تهران، به دنیا آمد[۱].
خاندان
نسب دکتر نجم‌آبادی به آیت‌الله حاج شیخ هادی نجم‌آبادی، روحانی نواندیش آزادی‌خواه و قرآن‌پژوه عقلگرای دوره قاجار می‌رسد. پدر ایشان، شیخ مهدی نجم‌آبادی، از روحانیون مشروطه‌خواه بود که علاوه بر نمایندگی مردم کرمان در مجلس دوم مشروطه، مسئول نظارت بر مطبوعات در اداره معارف بود[۲].
تحصیلات و خدمات علمی
نجم‌آبادی، از سال 1327 تا 1332ش، در دانشگاه تهران تحصیل کرد. یک سال بعد، برای ادامه تحصیل به آلمان رفت و در سال 1335ش، با دفاع از رساله‌ای تحت عنوان «رستخیز نزد زرتشت»، موفق به دریافت درجه دکتری از دانشگاه توبینگن شد. سپس به ایران بازگشت و از سال 1339 تا 1357ش، در رشته ادبیات فارسی و زبان‌های باستانی در دانشگاه تهران، به تدریس پرداخت[۳].
از جمله خدمات علمی ارزنده او در این دوران و در شرایطی که هیچ منبع قابل توجهی به زبان فارسی در زمینه ادبیات باستانی در دست نبود، این بود که کتاب «زبان و ادبیات پهلوی» نوشته جهان‌گیر تاوادیا را در سال 1348ش، از آلمانی به فارسی ترجمه کرد [۴].
در زمانی که نجم‌آبادی برای تدریس به دانشگاه فرایبورگ آلمان رفته بود، با ولفگانگ کناوت استاد رشته تاریخ، آشنا شد و به درخواست او برای خواندن شاهنامه و متون پهلوی پاسخ مثبت داد. کناوت از پنجاه سال قبل به راهنمایی استاد خود، ه.ف. یونکر، پژوهشی در زمینه آیین کشورداری ایرانیان از منظر نویسندگان یونانی و لاتینی انجام داده بود که هنوز موفق به انتشار آن نشده بود. نجم‌آبادی به درخواست کناوت، بخش‌هایی از کتاب را که مربوط به زبان‌های ایرانی و نویسندگان ایرانی و عرب بود، بازبینی کرد و پیش از انتشار متن اصلی کتاب به زبان آلمانی، چاپ برگردان فارسی آن نیز آغاز و در سال 1355ش، با عنوان «آرمان شهریاری ایران باستان از کسنفن تا فردوسی» در تهران منتشر شد. دو سال بعد، در سال 1357ش، به دعوت دانشگاه هیدلبرگ به کشور آلمان رفت و تا سال 1390ش، در آنجا به تدریس زبان‌های ایرانی پرداخت[۵].
ترجمه دیگر او، کتاب «دین‌های ایران باستان»، تألیف ساموئل نیبرگ است. اصل این کتاب به زبان سوئدی است که هانس هاینریش شدر آن را به آلمانی ترجمه و نجم‌آبادی در سال 1359ش، در مرکز ایرانی مطالعه فرهنگ‌ها، ترجمه فارسی آن را منتشر کرد[۶].
نجم‌آبادی آثار مخطوط و چاپ سنگی پدرش را به کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی هدیه کر [۷].
وفات
وی در روز پنج‌شنبه 22 مهرماه 1395ش، در شهر هیدلبرگ آلمان، در سن 94 سالگی، چشم از جهان فروبست[۸].
آثار
از مهم‌ترین خدمات نجم‌آبادی، ترجمه و معرفی برخی آثار مهم فارسی به آلمانی بود. از آن جمله به آثار زیر می‌توان اشاره کرد:
- قابوس‌نامه، نوشته عنصرالمعالی قابوس بن وشمگیر زیاری (1367ش)؛
- سفرنامه ناصرخسرو (1373ش)؛
- کلیله و دمنه، نوشته نصرالله منشی (1375ش)؛
- مجمل التواريخ و القصص، با همکاری استاد زیگموند وبر (1378ش) [۹].
دیگر آثار او عبارتند از: الف)- تألیفات:
- دست‌نویس‌های فارسی و اوستایی در کتابخانه دانشگاه هیدلبرگ آلمان (1369ش)؛
- گزیده‌هایی از زبان و ادب فارسی برای نوآموزان آلمانی‌زبان همراه با پژوهشی درباره دستور زبان فارسی به آلمانی، با همکاری دکتر زیگفرید وبر (1391ش).
ب)- ویرایش:
- مختصر مفید در احوال بلاد ولایات ایران، نوشته محمد مفید مستوفی یزدی بافقی (1368ش)؛
- مختصر مفید، فهرست‌ها و یادداشت‌ها (1370ش)؛
- تحرير العقلا، نوشته شیخ هادی نجم‌آبادی (1388، هامبورگ).
ج)- مقالات ترجمه‌شده:
- دست‌نویس‌های فارسی در کتابخانه سلطنتی سابق برلین؛
- استاد دکتر محمد مقدم؛
- متن پهلوی اشکانی کتیبه حاجی‌آباد؛
- میترا در اوستا[۱۰].
پانویس
منابع مقاله
- رضایی، مریم، «اخبار؛ سیف‌الدین نجم‌آبادی (1301-1395)»، پایگاه مجلات تخصصی نور، مجله زبان‌ها و گویش‌های ایرانی (ویژه‌نامه نامه فرهنگستان)، خرداد 1396، شماره 7 علمی - پژوهشی/ISC (3 صفحه، از 281 تا 283)، به آدرس:
- جعفری دهقی، محمود، «ایران‌شناس و زبان‌شناس برجسته استاد سیف‌الدین نجم‌آبادی»، مرکز دائرةالمعارف اسلامی، به آدرس: