برزالی، قاسم بن محمد
ابومحمد علم‌الدین قاسم بن محمد بن یوسف برزالى دمشقى (665-739ق/1267-1338م)، مورخ و محدث شافعى دمشق.
| نام | ابن برزالی، قاسم بن محمد |
|---|---|
| نامهای دیگر | |
| نام پدر | محمد |
| متولد | 665ق |
| محل تولد | دمشق |
| رحلت | 739ق |
| اساتید | محمد بن یوسف برزالى
عزالدین ابوالعباس احمد بن محیى‌الدین ابراهیم بن عمر فاروثى واسطى |
| برخی آثار | [[ ]]
[[ ]] |
| کد مؤلف | AUTHORCODE05098AUTHORCODE |
خاندان
نیاکان او از اشبیلیه اندلس و از قبیله «برزاله» بوده‌اند، اما روشن نیست در چه زمانى، به دمشق کوچ کرده‌اند. شهرت آنان به برزالى و اشبیلى، به دلیل یادشده است. پدرش شهاب‌الدین محمد برزالى نیز از محدثان و عالمان شام بود.
تولد
قاسم در 665ق، در دمشق زاده شد.
تحصیلات
در کودکى از پدرش و نیز از قاضى عزالدین بن صائغ حدیث آموخت. آنگاه فقه را نزد تاج‌الدین فزاری و قرائات را نزد على الرضى بن دبوقا به‌خوبی آموخت. در 685ق/1286م، به حلب و مصر سفر کرد. در 688ق، به حج رفت و از مشایخ مکه و مدینه نیز حدیث شنید. پس از آن، 4 بار دیگر حج گزارد.
ابن برزالى، صحیح بخاری و جامع ترمذی و سنن ابن ماجه و برخى از کتب روایى مشهور و مسانید را از عزالدین ابوالعباس احمد بن محیى‌الدین ابراهیم بن عمر فاروثى واسطى آموخت. وی که به شنیدن و حفظ و نقل حدیث دل‌بستگی وافر داشت، به شهرهای بسیار دیگر مانند: بعلبک، بیت‌المقدس، حمات و اسکندریه سفر کرد و از محدثان آن دیار حدیث آموخت. سرانجام خود از حافظان حدیث و محدثان بنام گردید و در «دارالحديث النورية» و «دارالحديث النفيسية»، به تدریس پرداخت.
شیوخ و اساتید
ابن برزالى، به کثرت روایت و نقل حدیث از راویان بسیاری شهرت دارد؛ گفته شده که وی از حدود دو هزار تن حدیث شنیده و از هزار محدث اجازه روایت داشته است. بنام‌ترین استادان و مشایخ او، افزون بر افراد یادشده، عبارتند از: قاسم اربلى، احمد بن ابى‌الخیر، ابن ابى‌عمر مقدسى، ابن علان، ابن شیبان، ابن بخاری، عزّ حرانى، ابن خلکان، فخرالدین بن لقمان، محیى‌الدین بن عبدالظاهر، على بن محمود بن حسین بن نبهان (علاءالدین شاعر)، رشیدالدین فارقى، قطب‌الدین قسطلانى، قاضى‌القضات خویى، شمس‌الدین اصفهانى، احمد بن یحیى بن اسماعیل کلابى حلبى، خضر بن حسن بن على، یوسف بن یحیى، محمود بن عبدالله ابوالثناء مراغى و صدر کبیر ابوالغنائم محمد بن مسلم مکى.
برخى از کسانى که وی از آنان اجازه روایت یافته است، عبارتند از: ابن عبدالدائم، نجیب عبداللطیف، ابن ابى‌الیسر، ابن عزون، ابن علاق، قاضى‌القضات شمس‌الدین ابومحمد عبدالله بن شرف‌الدین حنفى، ابن مالک (صاحب الفیه) و قاضى‌القضات شمس‌الدین حنبلى.
جایگاه ابن برزالی نزد علما
از ابن برزالى به نیکى، دین‌داری، پارسایى و دانش یاد شده است. ابن کثیر گوید: وی دارای خط زیبایى بود و نزد استادان و قاضیان اعتبار فراوانى داشت. ابن کثیر همچنین نقل می‌کند که ابن تیمیه در مقام بیان اعتبار منقولات ابن برزالى گفته است: روایت ابن برزالى مانند نقشى بر سنگ است. ابن برزالى کتابخانه قابل توجهی داشته و بسیاری از کتاب‌ها را با خط خود نگاشته بوده است. او تمام کتاب‌هایش را بر دارالحديث السنية و دارالحديث القوصية وقف کرد.
وفات
ابن برزالى در سال 739ق، در خلیص (قلعه‌ای بین مکه و مدینه)، در حال احرام درگذشت و با احترام بسیار به خاک سپرده شد.
آثار
- المقتضي لتاريخ أبي‌شامة؛
- تلخیص تاریخى در شرح حال دانشمندان از 601 تا 736ق؛
- معجم البلدان و القری؛
- ذیلى بر مرآة الزمان في تاريخ الأعيان، تألیف سبط ابن جوزی؛
- جزوه‌ای با عنوان تسمية من شهد بدراً (در دارالكتب الظاهرية دمشق وجود دارد که احتمال داده شده است از ابن برزالى باشد)؛
- المعجم الكبير (این کتاب، شهرت فراوانى داشته و ابن کثیر در کتاب «البداية و النهاية»، شرح حال برخى از شخصیت‌های رجالى را از این معجم نقل کرده و بنا بر گفته ابن حجر، این اثر متجاوز از 20 مجلد بوده است. از این کتاب اطلاعى در دست نیست، جز اینکه احتمال داده شده است که برخى از صفحات و یا اجزای آن در کتابخانه ظاهریه موجود باشد)؛
- معجم البرزالي؛
- الوفيات؛
- ثلاثيات من مسند أحمد؛
- العوالي المسندة؛
- الأربعون البلدانية[۱].
پانویس
- ↑ ر.ک: یوسفی اشکوری، حسن، ج3، ص101-102
منابع مقاله
یوسفی اشکوری، حسن، دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی، زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، تهران، مرکز دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی، چاپ دوم، 1374ش.