موسوعة الإمام العسكري عليه‌السلام

موسوعة الإمام العسکري عليه السلام

نام کتاب	موسوعة الإمام العسکري عليه السلام
نام های دیگر کتاب
پدیدآورندگان	صالحی نجف‌آبادی، عبدالله (نويسنده) حسینی قزوینی، محمد (اشراف و تقدیم) موسسه تحقیقاتی حضرت ولی عصر علیه السلام. هیأت مولفین (نويسنده) طباطبایی اشکذری، ابو الفضل (نويسنده) اسماعیلی، مهدی (نويسنده) موسوی، محمد (نويسنده) خزعلی، ابوالقاسم (اشراف و تقدیم)
زبان	عربی
کد کنگره	‏BP‎‏ ‎‏50‎‏/‎‏3‎‏ ‎‏/‎‏م‎‏8
موضوع	حسن بن علی (ع)، امام یازدهم، 233 - 260ق. حسن بن علی (ع)، امام یازدهم، 233 - 260ق. - احادیث
ناشر	مؤسسة ولي العصر علیه السلام للدراسات الإسلامية
مکان نشر	قم - ایران
سال نشر	1426 هـ.ق
کد اتوماسیون	AUTOMATIONCODE1028AUTOMATIONCODE

معرفى اجمالى

موسوعة الإمام العسكري(ع)، توسط گروه علمى مؤسسه ولى عصر(عج)، آقايان سيد محمد موسوى، عبدالله صالحى، مهدى اسماعيلى و سيد ابوالفضل طباطبايى، تحت اشراف سيد محمد حسينى قزوينى به زبان عربى تدوين شده است.

اين اثر سومين موسوعه تدوين‌شده از اين مؤسسه بوده كه دربردارنده آنچه از امام حسن عسكرى(ع) - در گفتار و كردار - صادر شده، همچنين آنچه از ديگران - كتب آسمانى، انبيا، ائمه(ع) و شخصيت‌هاى شيعه و سنى - در شأن و منزلت ايشان وارد گرديده است، مى‌باشد؛ به‌عبارت‌ديگر، معجم تمامى امورى است كه به امام عسكرى(ع) مربوط مى‌باشد (صالحى، عبدالله، ص99).

اثر حاضر، گسترده‌ترين و جامع‌ترين كتاب موجود در مورد حيات امام يازدهم مى‌باشد.

ساختار

كتاب با دو مقدمه از ابوالقاسم خزعلى و سيد محمد حسينى قزوينى آغاز و مطالب در نه باب و يك خاتمه تنظيم و در شش جلد منتشر شده است.

تعداد احاديث كتاب، حدود 1180 حديث مى‌باشد و از حدود 210 عنوان كتاب از منابع اوليه شيعه و سنى استفاده شده است (ر.ك: صالحى، عبدالله، ص100).

گزارش محتوا

در مقدمه ابوالقاسم خزعلى به برخى از اخبار و روايات مربوط به امام حسن عسكرى(ع) اشاره شده است (مقدمه، ص5-12).

در مقدمه سيد محمد حسينى قزوينى، شيوه تحقيقى و برخى از خصائص و ويژگى‌هاى كتاب تشريح شده است (همان، ص13-14).

در باب اول كتاب در شش فصل زير به نسب و احوالات شخصى امام حسن عسكرى(ع) پرداخته شده است:

فصل اول، دربردارنده روايات مربوط به پيشگويى پيامبر(ص) و بشارت بر ولادت امام حسن عسكرى(ع)، تاريخ و محل ولادت ايشان مى‌باشد (متن كتاب، ج1، ص19).

فصل دوم، نام حضرت در كتب آسمانى، نسب، القاب و كنيه ايشان را در خود جاى داده است (همان، ص27).

فصل سوم، در دو موضوع شمايل و جمال حضرت (همان، ص39) و فصل چهارم، در چهار موضوع: نام مادر، شأن آن مخدره، همسران و اسامى و حالات ايشان، زيارت‌نامه نرجس خاتون و فرزندان دختر و پسر و خواهران و برادران آن حضرت مى‌باشد (همان، ص43).

فصل پنجم، دربردارنده سه موضوع: مدت عمر، هنگام خروج از عراق، مدت امامت و مدت عمر هنگام شهادت (همان، ص123) و فصل ششم، داراى پنج موضوع: تاريخ شهادت، چگونگى شهادت، نماز بر جنازه آن حضرت و محل و كيفيت دفن ايشان مى‌باشد (همان، ص127).

باب دوم پيرامون فضايل آن حضرت بوده و در ضمن شش فصل، به امور زير پرداخته شده است: نص بر امامت، مناقب، معجزات، زيارت و توسل، سخنان علما و ديگران در عظمت آن حضرت (همان، ص149).

دو فصل سيره اجتماعى امام حسن عسكرى و چگونگى برخورد ايشان با خلفاى زمان خود، باب سوم را تشكيل داده است (همان، ج2، ص7).

در باب چهارم، سخنان امام عسكرى(ع) پيرامون امور اعتقادى مختلفى همچون توحيد، نبوت، امامت، معاد و امور مربوط به آن‌ها، گرد آمده است (همان، ص147).

باب پنجم، سخنان ارزشمند فراوانى از آن حضرت درباره احكام فقهى را در خود جاى داده است. اين سخنان در 24 فصل با عنوان‌هاى فقهى و به ترتيب ابواب فقه، گرد آمده‌اند (همان، ص327).

در باب ششم، آنچه از امام حسن عسكرى(ع) در مورد قرآن و دعا رسيده، جمع شده است (همان، ج3، ص7).

باب هفتم، داراى چهار فصل است كه در آن‌ها، به ترتيب، به موضوعات زير پرداخته شده است: حكمت‌ها و موعظه‌ها، اشعار آن حضرت، فضايل شيعه، طب و درمان بيمارى‌ها (همان، ص271).

مناظرات علمى و نامه‌هاى امام حسن عسكرى(ع) در باب هشتم گرد آمده است (همان، ص341).

باب نهم، در پنج فصل، عهده‌دار رواياتى است كه آن حضرت از زبان خداوند متعال، ملائكه، انبيا، امامان و غير آن‌ها نقل كرده است (همان، ج4، ص7).

خاتمه در چهار فصل با عناوين زير، سامان يافته است: احاديث مشتبهه، ممدوحان و مذمومان از زبان امام عسكرى(ع)، افراد مورد وثوق آن حضرت و غير آن‌ها و اصحاب و راويان ايشان (همان، ج5، ص199).

ويژگى‌ها و شيوه نگارش كتاب، بدين قرار است:

1. رواياتى كه با بخش‌هاى مختلف كتاب تناسب دارند، متن كامل آن‌ها با سند در يك جا و در جاهاى ديگر، به‌صورت تقطيع‌شده، آمده است. در پاورقى متن كامل، منابعى كه آن را نقل كرده‌اند، ذكر و در پايان پاورقى ياد شده است كه قطعاتى از اين روايت، ذيل چه عنوان‌هايى آمده است. از جمله فوايد اين شيوه، آن است كه خواننده متوجه مى‌شود اين روايت، در چه موضوعاتى قابل استفاده است و چه زوايايى از زندگانى امام(ع) را نشان مى‌دهد (فاطمى، سيد حسن، ص85).
2. شماره روايات ذيل هر عنوان، از يك شروع مى‌شود. اما روايات كامل، شماره مسلسل جداگانه دارند كه در سراسر كتاب، به دنبال هم هستند. متن 1176 خبر گردآمده است (همان).
3. تقطيع‌ها خوب و منطقى صورت گرفته است (همان).
4. كتاب تاريخ نقلى است و بنا بر آن بوده كه تحليلى ارائه نشود (همان).
5. كتاب از جامعيت برخوردار است و بناى گردآورندگان بر آن بوده كه هيچ روايتى از قلم نيفتد. بعضى تصور مى‌كنند همين كه كتابى چاپ شد يا به چند مجلد رسيد، مى‌توان عنوان «موسوعه» را بر آن نهاد؛ اما به‌راستى اين مجموعه شايسته اين عنوان است (همان).
6. در پژوهش‌هاى گروهى، معمولاً هركس عهده‌دار تحقيق يك بخش از كتاب مى‌شود و هماهنگ كردن بخش‌هاى مختلف، دشوار است. هماهنگى در قسمت‌هاى مختلف اين موسوعه و يك‌دستى آن، به‌گونه‌اى است كه گويا يك نفر سراسر كتاب را نوشته است (همان).
7. عنوان‌دهى و تبويب و هندسه مطلوب و سهل الوصول بودن، سبب خوش‌خوانى كتاب شده است (همان، ص86).
8. بخش عمده‌اى از موسوعه به سخنان امام عسكرى(ع) از پدران گرامى اختصاص يافته است. در نگاه ابتدايى ممكن است تصور شود اين قسم از سخنان ربطى به آن حضرت ندارند و امام در حكم راوى است. اما بايد توجه داشت كه در بسيارى موارد، اين سخنان نشان مى‌دهند كه آن حضرت در چه موقعيتى بوده است كه به چنين سخنانى تمسك جسته است (همان).

وضعيت كتاب

جهت سهولت دستيابى به مطالب، سى فهرست تهيه شده و در جلد ششم آمده است كه عبارتند از: فهرست آيات، ادعيه و زيارات، احاديث، آثار، معصومان(ع)، انبيا و اوصيا، ملائكه و اجنه، مردان، زنان، مكان‌ها و شهرها، حرفه‌ها و صنايع، فرقه‌ها و مذاهب، قبايل و طوايف، امرا و خلفا، عنوان‌هاى فقهى، طول‌ها و وزن‌ها و نقدها، اشعار، اوايل، امثال، امراض و آفات، زبان‌ها، مناصب الهى، حيوانات، اطعمه و اشربه، البسه و زينت و رنگ‌ها، كتاب‌هاى آسمانى، وقايع و ايام، ستاره‌ها و كواكب، مصادر و موضوعات (فاطمى، سيد حسن، ص85).

در پاورقى‌ها، لغات و عبارات مشكل و يا اشتباه ترجمه و مورد توضيح قرار گرفته است و نيز كليه مدارك هر حديث و موضوعى، با آدرس دقيق ثبت شده است (ر.ك: صالحى، عبدالله، ص100).

منابع مقاله

1. مقدمه و متن كتاب.

2. فاطمى، سيد حسن «نقد موسوعة الإمام العسكري(ع)»، پايگاه مجلات تخصصى نور، نشريه: اطلاع‌رسانى و كتابدارى «آينه پژوهش»، فروردين و ارديبهشت 1386، شماره 103، ص84 تا 89.

3. صالحى، عبدالله «شناخت و جايگاه: موسوعة الإمام العسكري(ع)»، پايگاه مجلات تخصصى نور، نشريه: علوم قرآن و حديث «فرهنگ كوثر»، زمستان 1383، شماره 60، ص99 از 102.

پیوندها

مطالعه کتاب موسوعة الإمام العسکري عليه السلام در پایگاه کتابخانه دیجیتال نور