مع علماء النجف الأشرف

مع علماء النجف الأشرف، تألیف سید محمد غروی، شرح زندگی علما و فقهای حوزه نجف اشرف از نیمه قرن پنجم هجری قمری تا زمان مؤلف، یعنی قرن پانزدهم (1419ق) را در بر دارد.

مع علماء النجف الأشرف
پدیدآوران	غروی، محمد (نویسنده)
ناشر	دار الثقلين
مکان نشر	لبنان - بيروت
چاپ	1
موضوع	شيعه - عراق - نجف - سرگذشت‌نامه مجتهدان و علما - عراق - نجف - سرگذشت‌نامه
زبان	عربی
تعداد جلد	2
کد کنگره	‏BP‎‏ ‎‏55‎‏/‎‏2‎‏ ‎‏/‎‏غ‎‏4‎‏م‎‏6
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

ساختار

کتاب، مشتمل بر یک مقدمه مختصر و یک مقدمه تفصیلی است. در متن اثر شرح ‌حال علمای نجف بهترتیب قرن، دسته‌بندی شده است. در جلد اول علمای قرن پنجم تا سیزدهم هجری قمری و در جلد دوم علمای قرن چهاردهم معرفی شده‌اند.

گزارش محتوا

نویسنده در ذیل عنوان «تمهید»، حوزه علمیه نجف را که امروزه نزد علما و مؤمنین مشهور است، مرکز علمی‌ای دانسته که از زمان‌های دور، علوم دینی مشتمل بر فقه، تفسیر، اصول فقه، کلام، درایه، رجال و فلسفه اسلامی بر مذهب اهل‌بیت(ع) در آن تدریس می‌شده است.

پس از آن با ذکر نام امام خمینی(ره)، به تعدادی از علمای بزرگ حوزه نجف، مانند: سید محسن حکیم، سید محمدباقر صدر، شیخ آغابزرگ تهرانی و شیخ عبدالحسین امینی اشاره نموده و تأکید کرده که از این حوزه بابرکت از روز تأسیس ده‌ها مرجع بزرگ و صدها محقق و مؤلف در زمینه فقه، تفسیر، عقائد و... پرورش یافته و هزاران مبلغ به اطراف عالم اسلامی اعزام شده است.

در مقدمه تفصیلی کتاب، جغرافیای تاریخی نجف با استفاده از منابع مختلف بررسی شده است. پس از آن به شهادت امیرالمؤمنین علی(ع) و مخفی بودن قبر آن حضرت تا زمان امام صادق(ع) اشاره شده است. در ادامه به دو نظریه درباره حوزه علمیه نجف پیش و پس از شیخ طوسی پرداخته شده است. در نظریه اول شش دلیل بر اینکه نجف اشرف سال‌ها پیش از شیخ طوسی دارای حوزه علمیه بوده، اقامه و مورد مناقشه قرار گرفته است. سپس بر نظریه دوم مبنی بر اینکه حوزه علمیه نجف به دست شیخ طوسی(ره) تکوین یافته، پنج دلیل اقامه شده است.

در بخش دیگری از این مقدمه، توضیح مختصری پیرامون 41 مدرسه علمیه نجف اشرف و اطلاعات مفیدی درباره شیوه و مکان و زمان تدریس در حوزه علمیه نجف و تعطیلات و القاب علمی ارائه شده است.

در ادامه نویسنده نکاتی را به شرح زیر درباره کتاب خاطرنشان کرده است: الف)- ملاک انتخاب علما:

1. هر عالمی که خانواده او نجفی باشد، مانند: آل‌طریحی؛
2. هر عالمی که در محضر استاد معروفی که در نجف بوده شاگردی کرده باشد؛
3. هر عالمی که ملقب به غروی یا نجفی و القابی باشد که اشاره به حوزه نجف دارد؛
4. هر عالمی که کتابی علمی را در نجف تألیف یا استنساخ کرده باشد یا اجازه‌‌ای صادر کرده باشد. اینها ملاک نجفی بودن عالم است، مگر آنکه به‌رغم ملقب به نجفی، غروی یا مشهدی بودن، تصریح شده باشد که در خارج نجف متولد شده یا زندگی کرده یا وفات یافته است.

ب)- درباره قرن زندگی هر عالم نیز بر تصریح تاریخ یا شواهد و قرائنی که دلالت بر عصر او دارد، مانند استاد یا شاگردش یا تاریخ تألیف یا همتاهای او یا نظر محقق طهرانی در طبقات الأعلام یا قرینه‌ای که حاکی از قرن زندگی اوست، تکیه شده است. ج)- نویسنده در ذکر شرح‌حال‌ها به روش تقطیع و اختصار اکتفا کرده است؛ چراکه هدف، جمع اسامی علمای نجف برای بیان بخشی از ویژگی‌های علمی نجف اشرف بوده است. وی تصریح می‌کند که کسی که نیازمند تفصیل است باید به مصادری که در شرح حال علما ذکر شده، مراجعه نماید. د)- اسامی بسیاری از شخصیت‌های علمی نجفی در نتیجه غفلت تاریخ یا از بین رفتن آثار، تدوین نشده است؛ پس آنچه از تاریخ پوشیده مانده – از اسامی، حیات و شرح حال علما - بسیار بیشتر از آن ‌چیزی است که به دست آمده است.

شرح حال علما از نیمه دوم قرن پنجم هجری با ذکر شرح حال ابوالحسن لؤلویی که از شاگردان شیخ طوسی بوده و در غسل دادن جنازه استادش حضور داشته، آغاز شده و 14 تن دیگر از علمای این قرن معرفی شده‌اند.

پس از آن، در قرن ششم ابتدا چند صفحه‌ای به مقطع پس از رحلت شیخ طوسی(ره) پرداخته شده و تأثیرات عظمت شیخ طوسی بر اجتهاد و صدور فتوا مورد بررسی قرار گرفته است. نویسنده پس از آن هشتاد تن از علمای این قرن را معرفی کرده است.

در باب قرون دیگر نیز پیش از ذکر شرح ‌حال علما، مطالب و کلیاتی ذکر شده است؛ البته این مطالب متفاوت بوده و در همه یک شیوه رعایت نشده است؛ مثلاً در قرن دهم تنها به یک تمهید بسنده شده است، اما در قرن یازدهم مطالب متنوعی مانند شهر کربلا و اخباریون، محاصره شدن شهر نجف در سال 1304ق، توسط روم و کتب مختلف تدوینشده در این قرن، ذکر شده است. در قرن سیزدهم نیز حوادثی مانند طاعون، واقعه نجیب پاشا و حوادث مختلف دیگری بیان شده است.

بخش اعظم جلد دوم کتاب به قرن چهاردهم هجری اختصاص یافته است. شیوه ذکر مطالب در این بخش با جلد اول متفاوت است. در ابتدای این بخش در ضمن دوازده عنوان، مباحث مهم این قرن گردآوری و شرح شده است. اهتمام علمی حوزه علمیه نجف، شیوه تدریس و کتب آن و مباحثی دیگر در ابتدا آمده است؛ سپس اسامی مهم‌ترین اساتید و مراجع، اسامی ائمه جماعت در صحن حیدری، در رواق مطهر، در حرم علوی، در مساجد معروف و... تنها با ذکر نام و سال وفات آمده است. در قسمت دوم از این بخش علمای بزرگ این قرن بهترتیب حروف الفبا با توضیح مختصری معرفی شده‌اند.

در بخش دوم از جلد دوم کتاب نیز علما و مراجع بزرگ دو دهه اول قرن پانزدهم معرفی شده‌اند که از آن جمله‌اند: امام خمینی(ره)، سید ابوالقاسم خوئی و میرزا جواد تبریزی.

کتاب با ذکر شرح ‌حال مختصری از مؤلف به اتمام رسیده است.

وضعیت کتاب

فهرست مصادر و مطالب هر جلد در انتهای آن ذکر شده است. نام، جلد و صفحه منابع مورد استفاده در پاورقی‌های کتاب ذکر گردیده است.

منابع مقاله

مقدمه و متن کتاب.