بلاد العرب
بلاد العرب، تأليف حسن بن عبدالله اصفهانى (قرن سوم قمرى)، به زبان عربى و موضوع آن، بيان اسامى بلاد و مواضع مختلف جزيرة العرب مى‌باشد. كتاب، در اواخر قرن سوم تأليف شده است.
| بلاد العرب | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | اصفهانی، حسن بن عبدالله (نویسنده)
علی، صالح احمد (محقق) جاسر، حمد (محقق) |
| ناشر | دار الیمامة للبحث و الترجمة و النشر |
| مکان نشر | ریاض - عربستان |
| سال نشر | 1388 ق یا 1968 م |
| چاپ | 1 |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
ساختار
كتاب، به‌طور كلى مشتمل است بر يك مقدمه مفصل به قلم جناب حمد الجاسر و متن كتاب.
متن كتاب، فاقد فصل‌بندى و باب‌بندى است. درون‌مايه كتاب، گر چه به تبع عشاير و شاخه‌هاى متعدد آنها تنظيم شده است، ولى مؤلف، روش روشنى را در پيش نگرفته است؛ نه از جهت مجاورت قبايل با يك‌ديگر (بدين صورت كه منازل قبيله‌اى را ذكر كند و سپس به معرفى منازل قبيله هم‌جوار آن بپردازد) و نه از جهت نزدیکى مواضع مورد بحث به يك‌ديگر؛ به استثناى مطالبى كه به قبايل ساكن در وسط جزيرة العرب مربوط مى‌شود. كتاب، در عين اينكه در قسمت اعظمى از مباحثش، به معرفى مكان‌ها بر اساس ذكر منازل هر قبيله و سپس انتقال به قبيله ديگر مى‌پردازد، در بسيارى از مواضع، ناگهان به معرفى مواضعى دور از موضع مورد بحث همت مى‌گمارد.
در آخر كتاب، اطلاعات پراكنده‌اى در معرفى مواضعى كه هيچ ارتباطى با يك‌ديگر ندارند، جز اينكه در شعر «كثير عزة» وارد شده‌اند، وجود دارد.
گزارش محتوا
كتاب، به بيان اسامى منازل قبايل عرب، كوه‌ها، آبشخورها، اماكن، طوايف اعراب، شعراء، مواضع و معادن موجود در جزيرة العرب پرداخته است.
پاره‌اى از ويژگى‌هاى كتاب:
- معرفى دقيق قسمت‌هاى فراوانى از منازل قبيله‌هایى از عرب كه نزدیک يك‌ديگر زندگى می‌كردند همراه با شناساندن آبشخورها، كوه‌ها و جايگاه‌ها؛
- در بر داشتن اسامى فراوانى كه در مصادر موجود يافت نمى‌شوند؛
- اشتمال بر اطلاعاتى مربوط به قبايل، از قبيل انساب و اسماء شعرا و كلمات لغوى و اسماء جاى‌ها؛ به گونه‌اى كه با نبودن اين اطلاعات، قسمتى از فرهنگ عربى معدوم خواهد بود؛
- معرفى جايگاه‌ها بر اساس مشاهده و آگاهى كامل؛
- بحث‌هاى گسترده در مورد معادنى كه در قلب جزيرة العرب وجود دارد؛
- ذكر مواضعى كه در اسم متفقند، ولى با توجه به اختلاف قبايلى كه در آنها ساكنند، مختلف مى‌باشند.
مقدمه كتاب، مشتمل است بر ذكر ويژگى‌هاى كتاب و تعيين مؤلف آن؛ متن سخن‌رانى مفصل دكتر صالح العلى، در مجمع اللغة العربية، در قاهره، پيرامون معرفى كتاب «جزيرة العرب» كه به قول سخن‌ران، نوشته اصمعى است؛ روش كتاب؛ وصف نسخه خطى؛ توضيحاتى پيرامون نشر و...
وضعيت كتاب
فهرست موضوعات و مطالب، فهرست اسماء مواضع، فهرست معادن، فهرست اسماء جماعات، فهرست اسماء اعلام به جز شعراء، فهرست اسماء شعراء، فهرست ابيات شعرى، فهرست نبات، فهرست ايام ذكر شده در كتاب، فهرست اسامى كتاب‌هاى وارد شده در حاشيه و استدراكات و تصحيحات در آخر كتاب بيان شده است.
اختلاف نسخ و توضيح واژه‌هاى غريب و دشوار در پاورقى ذكر شده است.
تحقيق كتاب را آقايان حمد الجاسر و دكتر صالح العلى انجام داده‌اند.
منابع مقاله
مقدمه و متن كتاب.