المجالس و المسايرات
المجالس و المسايرات، اثر قاضی نعمان بن محمد، در موضوع حکایت و داستان بوده که به زبان عربی و در سال 1332ق، نوشته شده است. تحقیق کتاب، توسط حبیب فقی، ابراهیم شبوح و محمد یعلاوی صورت گرفته است.
| المجالس و المسايرات | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | [[ ]] ( ) |
| کد کنگره | |
ساختار
کتاب با دو مقدمه از محققین و نویسنده آغاز و مطالب در قالب بیست‌و‌هشت جزء، گنجانده شده است.
گزارش محتوا
این کتاب در نسخه آصفیه با عنوان«المجالس و المسايرات في تاريخ الإسماعيلية و عقائدهم» آمده است، ولى ظـاهراً اسـم اصـلى آن «المجالس و المسايرات و المواقف و التوقيعات» است که با محتواى کتاب همخوانى بـیشترى دارد[۱].
از لابه‌لاى کتاب جایگاه قاضى نعمان در دولت فاطمیان مصر و مسئولیتهاى مختلف دینى، مذهبى و سیاسى دیوانى وى آشکار مىشود[۲].
کتاب، نشانگر آن است که قـاضى نعمان نسبت به علوم اولین و آخرین آگاهى داشته و در هر دانش و فنى مـتبحّر بـوده و نسبت به علوم و دانش‌هاى ظاهر و باطن و احکام دین و اصول و فروع آن و نیز علوم ریاضى و پزشکى و هندسه و نجوم و فـلسفه آگـاهى کامـل داشته است و در مباحث لغوى نیز ید طولایى دارد[۳].
این کتاب بیشتر جنبه تاریخی دارد و در آن مـسائلی در مـورد چـهار خلیفه نخست فاطمی، مخصوصا «معز» مطرح می‌شود، اما در اینجا ذکر این نکته الزامی اسـت کـه کتـاب «المجالس و المسايرات»، تنها یک کتاب تاریخی در ارتباط با وقایع سیاسی نیست، بلکه در آن می‌توان بـسیاری از اطـلاعات مربوط به جامعه آن زمان را مشاهده کرد و به‌نوعی تاریخ اجتماعی آن دوره را به نظاره نـشست[۴].
این کتاب تنها کتاب تاریخ و سیره نیست، بلکه علاوه بر این، کتاب عقیدتى و ادبى نیز مىباشد. در این کتاب، اطلاعاتى درباره دشمنىهاى معزّ با دولت اموى و انقلابات متعددى که در آفریقا به وقوع پیوست و نیز جنگ و نزاعهایى که بین معزّ با روم اتفاق افتاد و غیره موجود است[۵].
در مقدمه محققین، مطالب مفیدی پیرامون نویسنده و تألیفات وی بیان شده است[۶].
در مقدمه نویسنده، به اهمیت فهم و تفقه در دین و سفارش پیامبر(ص) به آن اشاره شده است[۷].
از جمله مطالبی که نویسنده در خلال اجزای کتاب، بدان‌ها پرداخته است، عبارتند از: وجود ظاهر و باطن در کلام ائمه(ع)، مجادله عبدالله بن عمرو بن عاص و حسین بن علی(ع)، تفاوت بوسیدن زمین برای احترام با سجده، اقرار قرآن به سجود یعقوب برای یوسف، وصیت منصور به معز، منع گریه کردن برای ائمه(ع)، مناقب ذی‌الفقار، شجره ملعونه بودن بنی‌امیه، حلم پیامبر(ص) و...
در قسمت عقاید، مباحثى چون امامت، نسب فاطمیان، آنچه غالیان به ائمه(ع) نسبت مىدهند و مسائلى درباره ظاهر و باطن مطرح شده است[۸].
در این کتاب، به برخى مشکلاتى که فاطمیان در راه بسط نفوذ مذهبى خود در جامعه سنى آفریقا با آن مواجه بودند، آگاه مىشویم[۹].
وضعیت کتاب
فهرست مطالب، آیات، روایات، اعلام و مفاهیم، اماکن، قوافی، امثال و منابع، در انتهای کتاب آمده است. در پاورقی‌ها، علاوه بر اشاره به اختلاف نسخ و ذکر منابع، توضیحاتی پیرامون برخی از کلمات متن داده شده است.
پانویس
منابع مقاله
- مقدمه و متن کتاب.
- شاهرخی، سید علاءالدین؛ بخشی‌زاد، سمیه؛ بستان، حسن، «بررسی سیاست‌های علمی خلیفه المعز فاطمی (با تکیه بر کتاب المجالس والمسايرات قاضی نعمان)»، پایگاه مجلات تخصصی نور، مجله: تاریخ نو، بهار 1398، شماره 26 (16 صفحه، از 39 تا 54)، به آدرس اینترنتی: