کتاب الزهد (اسد بن موسی)
کتاب الزهد، تألیف اسد بن موسی(132- 212ق)، ملقب به «اسد السنة»، کتابی است روایی، دربردارنده احادیثی که به زهد در دنیا و عذاب‌ها و نعمتهای جهان آخرت، اشاره دارند که با تحقیق ابواسحاق جوینی اثری به چاپ رسیده است.
| الزهد | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | اسد السنه، اسد بن موسي (نويسنده) اثري، ابواسحاق حويني (محقق) |
| عنوان‌های دیگر | کتاب الزهد |
| ناشر | مکتبة التوعية الاسلامية مکتبة الوعي الاسلامي |
| مکان نشر | [بي جا] - [بي جا] مصر - دسوق |
| سال نشر | مجلد1: 1993م , 1413ق, |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
ساختار
کتاب با مقدمه کوتاه محقق آغاز و روایات که مجموعاً 104 روایت می‌باشد، در سیزده باب و موضوع، دسته‌بندی شده است.
نویسنده صرفاً به ذکر و فهرست کردن روایات بر اساس ابواب کتاب، اکتفا نموده و تشریح یا تعلیقی بر روی روایات، صورت نداده است؛ اما محقق کتاب، در اقدامی محققانه، به توضیح واژگان روایات پرداخته و به منابعی که روایات در آن یافت می‌شود و صحت یا ضعف روایت، اشاره کرده است.
گزارش محتوا
در مقدمه کوتاه محقق، به بیان این نکته پرداخته شده است که کتاب حاضر، برای اولین بار تصحیح و چاپ شده است[۱].
پیش از آغاز روایات، به معرفی و شرح‌حال مختصر راویان کتاب، پرداخته شده است که به عبارتند از:
- ابویزید یوسف بن یزید قراطیسی (متوفی 287ق)؛
- ابوالقاسم طبرانی (متوفی 360ق)؛
- ابوالحسین احمد بن محمد بن حسین بن محمد بن فاذشاه اصفهانی (متوفی 433ق)؛
- ابه‌گونهشل عبدالصمد بن ابی فوارس احمد بن فضل عنبری (متوفی 427ق)؛
- ابوجعفر محمد بن احمد بن نصر بن ابی الفتح حسین بن محمد بن خالویه اصفهانی صیدلانی (متوفی 603ق)؛
- ابوالقاسم اصفهانی عبدالواحد بن ابی مطهر قاسم بن فضل (متوفی 605ق)؛
- ضیاءالدین محمد بن عبدالواحد بن احمد بن عبدالرحمن بن اسماعیل بن منصور ابوعبدالله سعدی مقدسی (متولد 567ق)؛
- شمس‌الدین ابوعبدالله محمد بن عبدالمنعم بن عمار بن هامل (متوفی 671ق)[۲].
در ادامه، ضمن شرح‌حال مختصر مؤلف، به توصیف نسخ خطی کتاب، پرداخته شده است[۳].
نویسنده در ابتدا، به ذکر نام سلسله سندی که از آن‌ها، روایات را شنیده است پرداخته و سپس، ضمن اشاره به روایاتی که پیرامون آیاتی همچون آیه 82 سوره توبه: «فَلْيَضْحَكُوا قَلِيلًا وَ لْيَبْكُوا كَثِيراً جَزاءً بِما كانُوا يَكْسِبُونَ»، (پس به سزاى آنچه (با دست خود) كسب مىكردند، كم بخندند و بسيار بگريند)؛ آیه 21 سوره ابراهیم: «سَوَاءٌ عَلَيْنَا أَ جَزِعْنَا أَمْ صَبَرْنَا مَا لَنَا مِنْ مَحِيصٍ»، (چه بىتابى كنيم، چه صبر نماييم براى ما يكسان است ما را راه گريزى نيست)؛ آیه 77 سوره زخرف: «يَا مَالِکُ لِيَقْضِ عَلَيْنَا رَبُّکَ قَالَ إِنَّکُمْ مَاکِثُونَ»، (و فرياد كشند: «اى مالك، [بگو] پروردگارت جان ما را بستاند» پاسخ دهد: «شما ماندگاريد») وارد گردیده، به ابواب کتاب پرداخته است[۴].
به‌منظور آشنایی با محتوای کتاب، به موضوع برخی از ابواب و از روایات منقول در ذیل هریک، اشاره می‌شود:
- کمترین عذاب اهل دوزخ: در این موضوع، 10 روایت نقل شده است که از جمله آن‌ها، روایتی است بدین مضمون: «أهون أهل النّار عذابا یوم القیامه رجل یوضع فی أخمص قدمیه جمرتان یغلی منهما دماغه...»، (روز رستاخیز، از مردم جهنم آن شخصی عذابش از همه آسانتر است، کسی است که دو قطعه آتش به کف پایش نهند که از حرارت آن مغز سرش به جوش می‌آید...)[۵]. هرچند عنوان این باب، (کمترین عذاب اهل دوزخ) می‌باشد، اما روایاتی پیرامون کمترین نعمات بهشت نیز در آن به چشم می‌خورد[۶].
- ذکر وادی‌ها و کوه‌های جنهم: در این زمینه نیز، 10 روایت نقل شده است که در برخی از آن‌ها، به استناد به آیه 59 سوره مریم: «فسوف یلقون غیا»، کسانی که به تبعیت از شهوات پرداخته‌اند وعده عذاب داده شده و به این نکته متذکر شده‌اند که این آیه، به سرزمینی در جهنم، اشاره دارد[۷].
- ذکر مارها و عقرب‌های جهنم: در این باب، شش روایت نقل گردیده که از جمله آن‌ها، روایتی است در توضیح آیه 88 سوره نحل: «زِدْنَاهُمْ عَذَاباً فَوْقَ الْعَذَابِ»، (عذابى بر عذابشان می‌افزاييم) که این عذاب را عقرب‌هایی دانسته که نیششان به‌اندازه درخت نخل است[۸].
موضوع سایر ابواب کتاب، به ترتیب عبارتند از: نوشیدنی‌های اهل دوزخ؛ شدت عذاب اهل آتش؛ صراط و چگونگی عبور از آن؛ نزول خداوند در سایه از ابرها برای حساب‌وکتاب؛ شفاعت پیامبر(ص)؛ موازین روز قیامت؛ حساب در روز قیامت؛ روز قیامت؛ محاسبه بندگان توسط خداوند و قصاص در روز قیامت.
وضعیت کتاب
فهارس کتاب، در انتهای آن جای گرفته است که به ترتیب، عبارتند از: فهرست آیات؛ احادیث و آثار؛ اعلام شامل نام ملائکه، انبیا و مرسلین، صحابه، شیوخ مصنف، رجال اسناد، راویان کتاب و شاگردان مصنف، صاحبان کتب؛ شهرها و اماکن؛ اسامی کتب مذکور در متن و فهرست موضوعات کتاب.
پاورقی‌ها به دو بخش تقسیم شده‌اند؛ بخش بالایی آن به ذکر منابع و صحت یا ضعف روایات، اشاره شده است[۹]و ذیل آن به اختلاف نسخ[۱۰] اختصاص یافته‌اند.
پانویس
منابع مقاله
مقدمه و متن کتاب.