حائری، عبدالهادی
عبدالهادى حائرى (1314-1372ش)، مورخ، روزنامه‌نویس معاصر ايرانى، فرزند ميرزا احمد حائرى و نوه دخترى شيخ عبدالكريم حائرى يزدى بود.
ولادت
در حدود سال‌هاى 1312 - 1314ش، در شهر قم، در خانواده‌اى روحانى و سرشناس و درعين‌حال تنگدست، به دنيا آمد.
تحصیلات
حائرى از كودكى به آموزش قرآن و خط و مشق در مكتب‌خانه پرداخت و پس از آن پدرش دروس مقدماتى عربى را به او آموخت.
حائرى در حدود 1328ش، در پى آشنايى با چند نوجوان همسن خود به ادامه تحصيل علاقه‌مند شد و توانست در عين اشتغال به پارچه‌بافى، به‌صورت «متفرقه» درس بخواند و دوره شش ساله ابتدايى را در يك سال تحصيلى طى كند. وى از آن پس به‌طور جدّى تحصيل را ادامه داد.
حائرى در 1336ش، به دانشكده معقول و منقول تهران راه يافت. آشنايى وى با عبدالحسين زرين‌كوب در دانشگاه، در علاقه‌مند شدن او به پژوهش تاريخى مؤثر بود. پس از گرفتن مدرک كارشناسى، حائرى مدتى بيكار و سرگردان بود تا در نهايت در اداره بهداشت شغلى يافت كه موجب رهايى وى از تنگناهاى اقتصادى گرديد.
او در سال 1342ش، بورسيه دانشگاه مگ‌گيل كانادا در رشته تاريخ و خاورشناسى شد و پس از پشت سر گذاردن دشوارى‌هاى بسيار، در سال 1352ش، از رساله دكتراى خود دفاع كرد و بلافاصله دانشگاه بركلى در كاليفرنياى امريكا وى را به همكارى دعوت كرد و او شش سال به تدريس در آن دانشگاه پرداخت.
وى اندكى پيش از پيروزى انقلاب اسلامى به ايران بازگشت و با رتبه دانشيارى در دانشگاه فردوسى مشهد استخدام شد و به تدريس دروس دوره قاجاريه، انقلاب مشروطه و تاريخ معاصر پرداخت.
پس از پيروزى انقلاب اسلامى و سپس انقلاب فرهنگى، كه به تعطيل موقت دانشگاه‌ها انجاميد، حائرى در جمع كميته پژوهشگران وزارت علوم و شوراى عالى انقلاب فرهنگى به كار خود ادامه داد. وى بعدها رتبه استادى يافت و در سال تحصيلى 1370 - 1371ش، استاد نمونه كشور گرديد.
حائرى در 1329ش، در كتابخانه‌اى در قم كتابدار روزمزد شد و از اين رهگذر با مطبوعات و ديدگاه‌هاى سياسى و شيوه‌هاى نويسندگى و مباحث گوناگون فكرى و ايدئولوژيك آشنا شد. اين امر در شكل‌گيرى انديشه وى تأثير اساسى داشت تا بدانجا كه از همان زمان به فعالیت‌های قلمى در روزنامه‌ها و مجلات شهر قم و سپس تهران پرداخت. نخستين تكاپوهاى قلمى حائرى، در زمينه ادبيات و مسائل سياسى و اجتماعى و دينى بود، اما بعدها مشخصا به كار در عرصه تاريخ پرداخت و چندين كتاب و بيش از شصت مقاله تأليف كرد.
حائرى از نمايندگان برجسته نسل جديد مورخان ايرانى است كه متأثر از تحولات معرفتى و روش‌شناسى رايج در غربند. صراحت بيان، دقت و بهره‌گيرى از منابع متنوع و گسترده مراكز اسناد كشورهایى چون آمريكا و انگلستان و نيز كتابخانه‌هاى معتبر دنيا و نيز روشمندى او در بررسى تحولات تاريخى، جايگاه ممتازى به آثار پژوهشى وى بخشيده است.
تأكيد بر شناخت جريان‌هاى فكرى در پژوهش تاريخى، نوانديشى در پژوهش، تأكيد بر عنصر تحليل در پژوهش تاريخى، تأكيد بر به‌كارگيرى نظريه در پژوهش تاريخى و پايبندى به استناد در پژوهش تاريخى از عناصر اصلى سبک تاريخ‌نگارى حائرى است.
همسرش، زهرا افشارنژاد، گنجينه نفيسى از كتاب‌هاى فارسى، عربى، انگليسى و فرانسه او را به دانشگاه فردوسى مشهد اهدا كرد.
وفات
وى در اواخر عمر به سرطان خون مبتلا شد و پس از دو سال، در 23 تير 1372ش درگذشت.
آثار
- تشيع و مشروطيت و نقش ايرانيان مقيم عراق؛
- نخستين رويارويى‌هاى انديشه‌گران ايران با دو رويه تمدن بورژوازى غرب؛
- تاريخ جنبشها و تكاپوهاى فراماسونگرى در كشورهاى اسلامى؛
- ايران و جهان اسلام (پژوهش‌هايى تاريخى پيرامون چهره‌ها، انديشه‌ها و جنبشها)؛
- همگامى ايران و ليبى بر ضد امپرياليسم؛
- آزادى‌هاى سياسى و اجتماعى از ديدگاه انديشه‌گران؛
- آنچه گذشت؛
و...
منابع مقاله
برگرفته از دانشنامه جهان اسلام، زير نظر غلامعلى حداد عادل، تهران، 1387، ج12، ص470، به قلم مهدى فرهانى منفرد.