آيات الأحكام (عمید زنجانی)

آيات ‎الأحكام، اثر عباسعلی عمید زنجانی، در تفسیر و شرح آیات فقهی قرآن است که به زبان فارسی و در یک جلد به چاپ رسیده است.

‏ آیات الاحکام
پدیدآوران	عمید زنجانی، عباسعلی (نويسنده)
ناشر	دفتر مطالعات و تحقیقات علوم اسلامی
مکان نشر	ايران - تهران
سال نشر	1382ش
موضوع	قرآن - احکام و قوانین، تفاسیر فقهی- شیعه، فقه جعفری - قرن 14
زبان	فارسی
تعداد جلد	1
کد کنگره	‏

ساختار

کتاب، با پیشگفتار و مقدمه آغاز و متن اصلی در شش بخش و هر بخش در چندین فصل و مبحث تنظیم شده است.

گزارش محتوا

در پیشگفتار مطالب زیر مطرح شده است:

بیان ضرورت تحقیق در مسائل قرآنی و قرآن‎پژوهی، اشاره به جایگاه ویژه قرآن‎پژوهی تخصصی به‌عنوان نخستین و متقن‎ترین منبع علوم‎ اسلامی، رابطه فقه و مبانی حقوق‎ اسلامی، تجزیه و تحلیل آيات ‎الأحكام در هر مسئله را نمی‎توان یک استنباط فقهی کامل تلقی نمود، لکن می‌توان تفسیر صحیح این آیات را نخستین و مهم‌ترین گام در استنباط احکام بشمار آورد، دسته‌بندی آيات الأحكام در سه بخش خصوصی، جزا و عمومی در اثر حاضر به‌عنوان کاری جدید تلقی شده....

در مقدمه، کلیات و مباحث تمهیدی، در هفت مبحث به شرح زیر ارائه شده است:

1. آيات ‎الأحكام و تعداد آن؛
2. جایگاه آيات ‎الأحكام در علم فقه و تفسیر قرآن؛
3. سیر تحول تفسیر آيات ‎الأحكام در فقه و تفسیر شیعه؛
4. سیر تحول مباحث آيات ‎الأحكام نزد اهل سنت؛
5. روش بحث در آيات ‎الأحكام؛
6. منبع‎شناسی آيات ‎الأحكام؛
7. راهنمای تفسیری آيات ‎الأحكام.

بخش اول کتاب، با موضوع اموال مشروع و نامشروع، در پنج فصل ارائه شده است. فصل اول، با موضوع مشروعیت مالکیت، در سه مبحث ارائه شده است. مبحث اول به موضوع مفهوم و غایت دارا شدن، مبحث دوم به موضوع نیاز به مالکیت، مبحث سوم به موضوع حقوق بر مالکیت، اختصاص یافته است.

فصل دوم، با موضوع حقوق مالی، در دو مبحث ارائه شده است. در مبحث اول، به حقوق طبیعی و در مبحث دوم، به حقوق اکتسابی پرداخته شده است.

فصل سوم، درباره انتفاع و بهره‌وری و شامل دو مبحث حوزه مباحات و زينة الحياة است.

فصل چهارم، درباره دارا شدن و انتفاعات نامشروع و شامل چهار مبحث اکل مال به باطل، حرمت ربا، انتفاعات محلل و موجبات حجر و رفع آن است.

فصل پنجم، درباره اسباب تملیک و شامل دو مبحث اسباب قراردادی و اسباب قهری است.

بخش دوم، با موضوع آيات ‎الأحكام عقود، در دو فصل تنظیم شده است. فصل اول، درباره عقود معاوضی و فصل دوم درباره آیات عقود تبرعی و عطایای منجز است.

فصل اول، در سیزده مبحث: تقسیم‎بندی عقود و تمایز آنها، اصل صحت و لزوم در عقود، آيات ‎الأحكام عقد بیع، آيات ‎الأحكام عقد اجاره، آيات ‎الأحكام عقد شرکت، آیات مضاربه، آیات ابضاع، آيات ‎الأحكام ضمان و جعاله، آیات صلح و سلم، آیات دین و قرض، آیات ودیعه، آیات عقد و رهن و آیات وکالت، ارائه شده است.

فصل دوم، در چهار مبحث: برّ و احسان، خیر و صدقه، تعهدات منجز غیر عقدی و عهد و یمین، ارائه گردیده است.

بخش سوم، درباره احوال شخصیه و دارای پنج فصل است. فصل اول، با موضوع آیات نکاح و توابع آن، در ده مبحث: مشروعیت نکاح، استعفاف به‌جای ازدواج، تعدد زوجات، نکاح متعه، محرمات نکاح، صداق، نشوز و حکمیت، حق سکنی، آيات ‎الأحكام کفویّت و آيات ‎الأحكام اولاد تنظیم شده است.

فصل دوم، با عنوان آيات ‎الأحكام طلاق و انحلال خانواده، در پنج مبحث: مشروعیت طلاق، آيات ‎الأحكام عده طلاق، آیات عدّه وفات و عدّه غیر مدخوله، خلع ومبارات و حداکثر طلاق، ارائه شده است.

فصل سوم با عنوان آيات ‎الأحكام مواریث، در شش مبحث: مشروعیت و بنیاد ارث، طبقات ارث، تقسیم ارث بین ارحام، ارث اقارب سببی، ملحقات ارث و تعدد خواهر و برادر مادری تنظیم شده است.

دو فصل آخر این بخش، یعنی فصل چهارم و پنجم، به‌ترتیب درباره آيات ‎الأحكام وصیت وعتق و توابع آن است.

بخش چهارم، درباره آيات ‎الأحكام قضا و شهادات و دارای دو فصل است. فصل اول، با عنوان آیات قضا و داوری، در هشت مبحث: عدم مشروعیت داوری حکّام جائر، حرمت قضاوت به غیر «ما أنزل ‎الله»، قضاوت به حق، قضاوت به عدل، مشروعیت قضاوت بر اساس اجتهاد، قضاوت بین اهل کتاب، حاکمیت قضایی و حرمت رشوه ارائه شده است.

فصل دوم، با عنوان احکام آیات شهادت، در چهار مبحث: اشهاد، تحمل شهادت و ادای شهادت، شهادت بر وصیت، وصیت و دین و آيات الأحكام اقرار تنظیم شده است.

بخش پنجم، درباره آيات ‎الأحكام جزا و دارای چهار فصل است.

فصل اول، با موضوع کلیات و تقسیم‎بندی آیات جزا، در دو مبحث: تقسیم‎بندی آیات جرایم و تقسیم‎بندی آیات کیفری ارائه شده است.

فصل دوم، با موضوع آیات حدود، در چهار مبحث: حد زنا و ملحقات آن، حد قذف، حد سرقت و حد محاربه، تنظیم گردیده است.

فصل سوم، با موضوع آیات قصاص، در سه مبحث: جنایات قصاص نفس، جنایات و قصاص طرف و اصل تخفیف در مجازات‎ها ارائه شده است.

فصل چهارم، با موضوع آیات دیات، در دو مبحث: دیه نفس و دیه اطراف، تنظیم شده است.

بخش ششم، درباره آيات ‎الأحكام قواعد فقهی و دارای دو فصل است. فصل اول، با موضوع آیات قواعد حقوقی، در چهارده مبحث: قاعده لاحرج، قاعده اتلاف، قاعده اقدام، قاعده لاضرر، قاعده تسلیط، قاعده صحت، قاعده نفی سبیل، قاعده نفی ولایت کفار، قاعده نفی رکون، قاعده احسان و قاعده الأمين لا يضمن، قاعده میسور، قاعده لزوم در عقود، قاعده عرف و قاعده قرعه ارائه شده است.

فصل دوم، با موضوع آیات قواعد جزاء، در یازده مبحث: دم ‎المحترم لا تذهب هدرا، في الدم ‎المحترم قصاص أو دية أو عفو، في ‎القصاص حياة، الحد قتل أو قطع أو صلب أو جلد أو نفي، موجبات الحد أربعة و ماعداها ثبت بدليل آخر، في ‎القطع قطع و في ‎الجروح قصاص، لولي المقتول سلطان، جزاء سيئة سيئة مثلها، في ‎القصاص عفو، الدية مسلمة إلی أهل المقتول و التوبة موثرة من قبل أن تقدروا عليهم تنظیم گردیده است.

وضعیت کتاب

پاورقی‌های کتاب، به ذکر منابع و گاه به توضیح برخی از واژه‌ها و مطالب اختصاص یافته است. فهرست مطالب در ابتدای کتاب و نمایه و اهم منابع و مآخذ در انتهای آن آمده است.

منابع کتاب

پیشگفتار، مقدمه و متن کتاب.

وابسته‌ها

آيات الأحكام (استرآبادي)