هذا هو محمد صلی‌الله‌علیه‌وسلم
هذا هو محمد صلی‌الله‌علیه‌وسلم اثر محدث و مورخ سنی قرن ششم، ابوالفرج عبدالرحمن بن علی ابن جوزی (508- 597ق/ 1114- 1201م)، کتابی است در توصیف ظاهر پیامبر اسلام(ص) و معرفی صفات اخلاقی آن بزرگوار.
| هذا هو محمد صلی‌الله‌علیه‌وسلم | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | ابن جوزی، عبدالرحمن بن علی (نويسنده) محمد عبدالرحیم (محقق) |
| ناشر | دار سعدالدين |
| مکان نشر | سوريه - دمشق |
| سال نشر | 2004م , 1425ق |
| چاپ | 1 |
| موضوع | محمد (ص)، پيامبر اسلام، 53 قبل از هجرت - 11ق. - احادیث، مدايح و مناقب، سرگذشتنامه |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | /الف2ه4 1.ش 22/5 BP |
اثر حاضر، اولین کتاب از مجموعه «سلسلة هذا هو محمد صلی‌الله‌علیه‌وسلم» می‌باشد که با تحقیق محمد عبدالرحیم به چاپ رسیده است.
ساختار
کتاب با مقدمه محقق آغاز و مطالب، در هفت عنوان، سامان‌دهی شده است.
گزارش محتوا
مقدمه محقق، نخستین عنوان کتاب می‌باشد که در آن، ابتدا به بیان عظمت پیامبر(ص) پرداخته شده[۱] و سپس ضمن اشاره به موضوع کتاب[۲]، اقدامات تحقیقی صورت گرفته بر روی آن، توضیح داده شده است[۳].
در عنوان دوم، به شرح‌حال ابن جوزی پرداخته شده و لذا، اطاعاتی از قبیل نام و نسب[۴]، ولادت[۵]، اقوال و حکم[۶]، اشعار[۷]، تعریفات دیگران از وی[۸]، سعایت و تهمت‌هایی که به او زد شده[۹]، تألیفات و آثار[۱۰]، وفات[۱۱] و اولاد وی[۱۲]، در اختیار خواننده قرار گرفته است.
در عنوان سوم، به سیره پیامبر(ص) پرداخته شده است. در این رابطه، ابتدا نسب آن حضرت تا حضرت آدم(ص)، به‌صورت مختصر، نام برد شده[۱۳] و سپس، قصیده‌ای از ابوالعباس عبدالله بن محمد ناشی آمده که در آن، نسب پیامبر(ص)، به نظم کشیده شده است[۱۴]. در ادامه، به بیان صفات[۱۵] و معرفی خانواده آن حضرت، پرداخته شده و به این مطلب اشاره شده است که نخستین همسر ایشان، خدیجه بنت خویلد بود و تا زمان حیات وی، یعنی سال سوم هجری، او تنها همسر پیامبر(ص) بوده که شش فرزند برای ایشان، به دنیا آورد که عبارتند از قاسم، عبدالله، زینب، رقیه، ام‌کلثوم و فاطمه. قاسم و عبدالله در زمان طفولیت، از دنیا رفتند و بنابراین، فرزند ذکوری از آن حضرت، باقی نماند. بعد از خدیجه، ایشان با چهارده زن ازدواج کرد که برخی وفات یافته و فقط نه زن باقی ماند که از آنها، فقط ماریه قبطی، صاحب فرزند پسری به نام ابراهیم گردید که او نیز در طفولیت، از دنیا رفت. تمامی فرزندان آن حضرت، در زمان حیات ایشان، به غیر از حضرت زهرا(س) وفات یافتند و آن حضرت نیز، با پسرعموی پیامبر(ص)، یعنی حضرت علی(ع) ازدواج کرده و صاحب دو فرزند پسر به نام حسن(ع) و حسین(ع) گردید ولذا نسبت هرکسی که به پیامبر(ص) منتسب باشد، در فرزندان حضرت زهرا(س) منحصر می‌گردد. آن حضرت فرزند پسر دیگری نیز به نام محسن داشت که از دنیا رفت[۱۶].
در عنوان چهارم، ابتدا به ذکر صفاتی از پیامبر(ص) که در کتب آسمانی زبور، تورات و انجیل آمده، پرداخته شده است. از جمله این صفات، می‌توان به شاهد، مبشر، نذیر، درشت‌خوی و سنگدل نبودن، چشم بینا، گوش شنوا و... اشاره نمود[۱۷] و سپس، به توصیف ایشان در کلام زید بن عمرو بن نفیل، ام‌معبد، علی بن ابی‌طالب(ع) و هند بن ابی هاله، اشاره شده است[۱۸].
در عنوان پنجم، بر اساس کتاب «مشكاة المصابيح» تبریزی، «كنز العمال» هندی، «التاريخ الصغير» بخاری و «الطبقات» ابن سعد، به اسامی و نام‌هایی که برای پیامبر(ص) ثبت شده، اشاره گردیده است. این اسامی که مجموعاً 433 اسم می‌باشد، در جدول و بر اساس حروف الفبا، آورده شده است که از جمله آنها، عبارتند از: ابطحی، اتقی الناس، احسن الناس، بارقلیط (نام محمد به زبان رومی است)، بشیر، بلیغ، تذکره، تقی، تنزیل التهامی، جبار، جد، جواد، حاتم، حاشر، حافظ، خاتم‌النبیین، خاشع، خاضع، دارالحکمه، دعوت ابراهیم، دعوة النبیین، ذاکر، ذکر، ذوالحوض المورود، راضی، راعی، رافع، زاهد، زعیم الانبیاء، زکی، ساجد، سبیل‌الله، سراج، شاهد، شاکر، شهید و...[۱۹].
در ششمین عنوان که عنوان آن، همانند نام کتاب، «هذا و محمد(ص)» می‌باشد، به ذکر روایاتی پرداخته شده که بیانگر صفات ظاهری پیامبر(ص) و توصیف شکل و شمایل آن حضرت می‌باشد[۲۰].
آخرین عنوان کتاب، به قطعات شعری که در مدح پیامبر(ص) سروده شده، اختصاص یافته است. این اشعار که بر اساس قافیه اشعار و به ترتیب حروف الفبا منظم گردیده، از شاعران بزرگی همچون یوسف بن اسماعیل نبهانی، حسان بن ثابت، ابوعبدالله بن جیان، عمر بن عثمان، عبدالرحیم برعی، عمر بن عبدالله بن بزال، مازن بن غضوبه، احمد بن یحیی، حسان بن ثابت، سعدالدین بن محمد، رقیقه بنت ابی‌صیفی، نوفل بن حارث بن عبدالمطلب، ورقه بن نوفل، عباس بن مرداس سلمی، ابوالیمن ابن عساکر، محمد بن هیثم سلمی، شعبان بن محمد قرشی، حارث بن عمرو اسدی و یحیی بن یوسف صرصری می‌باشد[۲۱].
وضعیت کتاب
اقدامات تحقیقی صورت گرفته بر روی کتاب، عبارتند از:
- ضبط و تحقیق متن کتاب؛
- تخریج آیات قرآن؛
- تخریج صحیح روایات نبوی(ص) بر اساس روش مناسب و متداول علم حدیث و با استفاده از کتب صحاح، سنن و سایر کتب معتبر در این زمینه؛
- توضیح و تشریح بسیاری از کلمات غریب و دیریاب (در پاورقی‌ها)، با استفاده از معاجم معتبری همچون «الصحاح»، «التاج» و «اللسان»؛
- تعریف و ترجمه برخی از اعلام مذکور در متن (در پاورقی کتاب)[۲۲].
فهرست مطالب در انتهای کتاب آمده است.
پانویس
منابع مقاله
مقدمه و متن کتاب.