كتاب القضاء (مدنی تبریزی)

كتاب القضاء، تألیف آیت‌الله سید یوسف مدنی تبریزی (متوفی 1434ق)، کتابی است فقهی در موضوع قضاوت.

‏ كتاب القضاء
پدیدآوران	مدنی تبریزی، یوسف (نويسنده)
ناشر	مکتب آيةالله السيد يوسف المدني التبريزي
مکان نشر	ايران - قم
سال نشر	1430ق
موضوع	فتواهای شیعه - قرن 14، قضاوت (فقه)، قضاوت (فقه) - پرسش‏ها و پاسخ‏ها
زبان	عربی
تعداد جلد	1
کد کنگره	‏ ‏BP‎‏ ‎‏195‎‏/‎‏1‎‏ ‎‏/‎‏م‎‏4‎‏ک‎‏2

این اثر، از سه بخش تشکیل شده که بخش اول، به كتاب القضاء، به زبان عربی، بخش دوم، به احکام قضایی، به زبان فارسی و بخش سوم، به ملحقات چاپ دوم، به زبان فارسی اختصاص یافته است.

نویسنده درباره انگیزه نگارش این اثر می‌گوید: با توجه به اینکه مسائل قضائی در زندگی بشر از مهم‌ترین امور مقرراتی بشمار می‌رود و به‌خاطر اینکه مسائل این بحث در دیگر آثارم به‌صورت پراکنده موجود بود؛ بدین‌ صورت که برخی از آن‌ها در کتاب «الفوائد القمية»، مقداری از آنها در «المسائل المستحدثة» و قلیلی از آنها در «الإرشاد إلی ولاية الفقيه» وجود داشت، برخی از قضات بزرگوار و دیگران از من درخواست کردند که این مسائل را در کتابی مستقل گرد آوردم تا دسترسی به آنها ساده‌تر باشد و من با مشغولیت‌های فراوانی که داشتم، درخواست آنان را پذیرفتم و علاوه بر مسائل مطرح‌شده در آن سه کتاب، مسائل متفرقه‌ای از حدود، قصاص و دیات را که مورد سؤال بود، نیز به آنها ملحق نمودم.

ساختار

بخش اول این کتاب، مشتمل است بر: مقدمه و مطالب اصلی، طی عناوین متعدد. بخش دوم، مشتمل است بر: احکام قضایی، طی 723 پرسش و پاسخ. بخش سوم، حاوی 211 سؤال و جواب است.

گزارش محتوا

در بخش اول، مطالب زیر بیان شده است:

1. معنای لغوی و اصطلاحی قضاء.
2. شرایط، صفات و آداب قاضی.
3. حرمت رشوه بر راشی و مرتشی، با توجه به آیه شریفه 188 بقره: وَ لاٰ تَأْكلُوا أَمْوٰالَكمْ بَينَكمْ بِالْبٰاطِلِ وَ تُدْلُوا بِهٰا إِلَى اَلْحُكٰامِ لِتَأْكلُوا فَرِيقاً مِنْ أَمْوٰالِ اَلنّٰاسِ بِالْإِثْمِ وَ أَنْتُمْ تَعْلَمُون (و اموالتان را در میان خود به باطل و ناحق مخورید و آن را به‌عنوان رشوه به‌سوی حاکمان و قاضیان سرازیر نکنید؛ تا بخشی از اموال مردم را [با تکیه‌ بر حکم ظالمانه آنان] به گناه و معصیت بخورید، درحالی‌که [زشتیِ کارتان را] می‌دانید) و روایت «الرشا في الحكم هو الكفر بالله».
4. اموری که شایسته است قاضی انجام دهد و اموری که سزاوار است ترک کند.
5. وظایفی که قاضی باید آنها را مراعات کند.
6. شفاعت نزد قاضی.
7. اقسام سه‌گانه قتل و احکام هریک.
8. مهاجرت.
9. دفاع (دفاع از نفس، دفاع از مال و دفاع از عرض).
10. مباحث مربوط به محاربه.

بخش دوم و سوم چنان‌که گفته شد، در قالب سؤال و جواب و پیرامون مسائل متنوع، همچون: احکام قضایی و مسائل مرتبط به آن (بیشتر مسائل مستحدثه)، مضاربه، جعاله، مزارعه، مساقات، خیارات و... و مسائل متفرقه، مانند: مسافرت بانوان جهت تحصیل به خارج، سفارت، جبر و تفویض و... است.

وضعیت کتاب

پاورقی‌های کتاب، به ذکر آدرس آیات و روایات، اختصاص یافته است.

فهرست محتویات در انتهای کتاب آمده و پیش از آن به آثار نویسنده اشاره شده است.

منابع مقاله

مقدمه و متن کتاب.