ابن سعد، محمد بن سعد
ابوعبدالله محمد بن سعد بن منيع (168-230)، مشهور به كاتب واقدى، مورخ و سيره نویس مشهور بغداد و مؤلف کتاب الطبقات الكبرى است.
| نام | ابن سعد، محمد بن سعد |
|---|---|
| نام‌های دیگر | ابن سعد ال‍زه‍ری، ابوعبدالله محمد بن سعد
ابن سعد ال‍واق‍دی زه‍ری، محمد بن سعد ک‍ات‍ب ال‍واق‍دی واق‍دی، محمد بن سعد ک‍ات‍ب واق‍دی، محمد بن سعد |
| نام پدر | سعد |
| متولد | 168ق |
| محل تولد | بصره |
| رحلت | 230 ق |
| اساتید | هشيم بن بشير
اسماعيل بن عليه وكيع بن جراح سفيان بن عيينة هيثم بن عدى |
| برخی آثار | الطبقات الکبری (الطبقة الخامسة من الصحابة) |
| کد مؤلف | AUTHORCODE01503AUTHORCODE |
معرفی اجمالی
او از موالى حسین بن عبدالله نواده عباس عموى پيامبر بود. ولى ابن خلكان بنا به مستندى نامعلوم او را زهرى شمرده است. همو از وى تعبير به بصرى كرد و زاخائو و برخى ديگر بصره را محل تولد او دانسته‌اند.
ابن سعد از نخستين سيره نویسانى است كه در غير مدينه نشأت يافتند چه آنكه غالب سيره نویسان پيش از او چون ابن اسحاق و واقدى مدنى‌اند.
اساتید
او از جمعى از برجسته‌ترين مشايخ بصره كوفه و بغداد چون هشيم بن بشير، اسماعيل بن عليه، وكيع بن جراح، سفيان بن عيينة، هشام كلبى، هيثم بن عدى و ابونعيم فضل بن دكين، روايات تاريخى و حديث فرا گرفت. او مدتى نيز در مدينه اقامت گزيد و از مشايخ آن ديار چون معن بن عيسى، محمد بن اسماعيل بن ابى فدیک و ابوحمزة انس بن عياض، استماع نمود. از برخى مشايخ مكى چون احمد بن محمد ازرقى و سعيد بن منصور حديث شنيده است.
زمان دقيق حضور او در حجاز دانسته نيست؛ قدر مسلم این است كه او در سال 189 در مدينه بوده و پيش از 210 به عراق بازگشته است. به جز افراد ياد شده نام دهها تن ديگر از مشايخ ابن سعد در اسانيد کتاب طبقات ديده مى‌شود.او حتى از رجال هم طبقه خود چون يحيى بن معين روايت كرده است.او در بغداد به حلقه درس محمد بن عمر واقدى پيوست و از خواص شاگردانش گرديد به طورى كه به كاتب واقدى شهرت يافت.با توجه به خروج واقدى در 180 ه از مدينه به عراق، و سن ابن سعد در آن زمان بعيد به نظر مى‌رسد كه سابقه آشنايى آن دو به مدينه برگردد او آثار و مرویات استادش واقدى را در تاريخ و غير آن در اختيار داشت و مهم‌ترين راوى آثار او بود و برای تدوین آثار خود از آنها بهره گرفت و بسيارى را در طبقات گنجانيد.
شاگردان
از مهم‌ترين شاگردان ابن سعد مى‌توان از بلاذرى، حارث ابن ابى اسامه، حسین ابن فهم و ابن ابى دنيا نام برد.از نظر رجالى بر خلاف استادش واقدى كه گاه تضعيف شده ابن سعد مورد اعتماد رجاليان بوده است.ابوحاتم به صدق او در روايت اشاره كرده خطيب او را از اهل عدالت شمرده و برخى چون ابن نديم او را ثقة دانسته‌اند گفته شده است احمد بن حنبل به فرا گرفتن روايات او علاقه نشان مى‌داده است.با این همه يحيى بن معين و به قولى ابن حنبل او را تكذيب كرده‌اند.ابن سعد سنى متعصبى است كه مذهب او به وضوح از کتابش پيداست اما زمانى كه مأمون اعلام كرد همه بايد به خلق قرآن گواهى دهند وى همراه یک گروه هفت نفرى به رقه فرا خوانده شد و در آنجا به خلق قرآن اعتراف كرد.اين مطلب ضمن اينكه نشانه اعتبار و اهمیت مقام اجتماعى اوست با توجه به عقايد او به نظر مى‌رسد از روى ناچارى صورت گرفته باشد به همین جهت نویسنده مقدمه طبقات(السلمى-طبقات-الطبقة الخامسه) این كار ابن سعد را تقيه دانسته است.
ابن سعد راوى در قرائت نيز بوده است و قرائات مختلف به خصوص قرائات قاريان مدينه را از واقدى فرا گرفته و نزد يعقوب بن اسحاق حضرمى قارى بصره و از قاريان دهگانه نيز حاضر مى‌شده است.
وفات
ابن سعد در 62 سالگى در بغداد وفات كرد.