شرح المكودي علی الألفية في علمي الصرف و النحو
شرح المكودي على الألفية، شرح استاد نحوى، صرفى و لغت‌شناس، عبدالرحمن بن على مكودى (متوفاى 807ق، در شهر فاس در كشور مغرب) بر كتاب الفيه ابن مالك (متوفاى 672ق) است كه در آن يك دوره صرف و نحو عربى با نظم و نثر به زبان عربى بيان شده است. نام كامل اين اثر چنين است: «شرح المكودي على الألفية في علمي الصرف و النحو». اين اثر را استاد دكتر عبدالحميد هنداوى تصحيح كرده و برایش مقدمه نوشته و منتشر كرده است. اين شرح، از نظر حجم، ميانه - نه مختصر و نه مطول - و از نظر موضوع و محتوا، كامل است و شامل همه مباحث صرف و نحو و تمامى هزار بيت ابن مالك مى‌شود.
| شرح المکودي علی الألفیة في علمي الصرف و النحو | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | مکودی، عبدالرحمن بن علی (نویسنده) هنداوی، عبدالحمید (محقق) |
| عنوان‌های دیگر | الفیه. شرح |
| ناشر | المکتبة العصرية |
| مکان نشر | بیروت - لبنان |
| سال نشر | 1425 ق |
| چاپ | 1 |
| موضوع | ابن مالک، محمد بن عبدالله، 600؟ - 672ق. الفیه - نقد و تفسیر زبان عربی - نحو |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | PJ 6151 /الف2 الف7028 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
ساختار
در اين كتاب، هزار بيتى كه ابن مالك در توضيح مباحث صرف و نحو عربى سروده، به ترتيب، ذكر و به‌صورت نثر عربى شرح شده است.
گزارش محتوا
درباره روش و محتواى اين اثر چند نكته گفتنى است:
1. اين شرح، كامل است و با توضيح اين بيت شروع شده:
| «قال محمّدٌ هو ابنُ مالك | أحمد ربّي اللّه خير مالك» |
... و بعد از حمد الهى و درود بر محمد و آل محمد(ص)، بحث خودش را با اين بيت آغاز كرده:
| «كلامُنا لفظٌ مفيدٌ كاستقم | و اسمٌ و فعلٌ ثم حرفٌ الكلم» |
و بحث با طرح مطالب صرفى و نحوى ديگر ادامه يافته و سرانجام با دو بيت ذيل پايان يافته است:
| «فأحمد اللّه مصلّيا على | محمّد خير نبي أرسلا | |
| «و آله الغرّ الكرام البررة | و صحبه المنتخبين الخيرة» |
2. محقق در مقدمه‌اش - كه در تاريخ 27 ربيع‌الثانى 1421ق، نوشته - تأكيد كرده است كه: الفيه ابن مالك مشهور است و شروح متعددى بر آن نوشته شده و در بين اين شروح، شرح مكودى از نظر حجم مطالب، شرحى ميانه است؛ نه ايجاز مخل دارد و نه اطناب ممل. مصحح محترم، منابع شواهد ابن مالك را از كتب لغت و صرف و نحو استخراج كرده و كوشيده تا در صورت لزوم، محل نزاع و استشهاد را روشن سازد. دكتر عبدالحميد هنداوى به اين منظور به‌صورت كلى، بيشتر بر كتاب «المعجم المفصل في شواهد النحو» اعتماد كرده است[۲]
3. يكى ديگر از امتيازات اين اثر، اين است كه مصحح محترم، ابيات ابن مالك را اعراب‌گذارى كرده است. همچنين ايشان، در متن كتاب، نام و شماره سوره و آيه مورد استشهاد را معين كرده[۳]و براى موارد ديگر مانند شواهد شعرى، پاورقى نوشته و اين پانوشت‌ها را به‌صورت پياپى شماره‌گذارى كرده و در مجموع تعداد 209 پاورقى براى تمامى كتاب نگاشته است[۴]
4. جالب است كه شارح محترم در مواردى، از جدول براى آموزش بهتر مطالب استفاده كرده است[۵]
پانويس
منابع مقاله
شرح المكودي على الألفية في علمي الصرف و النحو، عبدالرحمن بن علي المكودي، تحقيق الدكتور عبدالحميد هنداوي، المكتبة العصرية، بيروت، الطبعة الأولى 1425ق.