إحياء الموات
إحیاء الموات مباحث فقهی آیت‌الله سید محمدباقر صدر (متوفی 1400ق) پیرامون احکام احیای اراضی موات می‌باشد که توسط محمدابراهیم انصاری (متوفی 1431ق)، تقریر و با تحقیق ابراهیم بدوی، به چاپ رسیده است.
| إحياء الموات | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | صدر، محمدباقر (نويسنده) انصاری اراکی، محمدابراهیم (محرر) |
| ناشر | بی نا |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | |
ساختار
کتاب با دو مقدمه از محقق و مقرر آغاز و مطالب در سه مقام، عرضه شده است.
گزارش محتوا
در مقدمه محقق که در رجب 1431ق نوشته شده، به درخواست مقرر از وی برای تحقیق کتاب اشاره گردیده[۱] در مقدمه مقرر، به موضوع کتاب و نحوه تقریر آن پرداخته شده است[۲].
در مقام نخست، به بررسی دلیل دال بر ملکیت معصوم(ع) بر اراضی موات، پرداخته شده است. در این زمینه، ابتدا به ذکر قول شیخ انصاری (متوفی 1281ق) در مکاسب پرداخته شده و این به این نکته اشاره گردیده است که بر طبق ادعای برخی، تواتر نصوص، بر این دلالت دارند که اراضی موات، ملک امام(ع) است. در این زمینه، فقط یک حدیث وجود دارد که تعبیر آن چنین آمده است: «و الموات کلها هی له» که به دلیل مرسل بودن آن، قابلیت استدلال نداشته و عمل مشهور نیز نمی‌تواند جابر سند آن باشد زیرا عمل مشهور، فقط موجب وثوق به مضمون خبر است نه وثوق راوی. به اعتقاد نویسنده، در این صورت باید به روایات دیگری توجه نمود که موضوع آن با عنوان «الارض الخربه باد أهلها» و «کل أرض لا ربها»، آمده است[۳].
در مقام دوم، به بررسی نسبت میام ادله موجود پیرامون اراضی موات پرداخته شده است. این ادله را می‌توان به سه طایفه زیر تقسیم نمود:
- روایاتی که بر این دلالت دارند که اراضی مفتوح عنوه، چه موات و چه غیر موات، ملک مسلمین می‌باشد؛
- روایات که بر این دلالت دارند که اراضی صلح، چه میته و چی آباد، از آن صاحبان آن است؛
- روایاتی که بر این دلالت دارند که زمین‌هایی که اهل آن، بر اساس تمایل مسلمان شده‌اند، چه میته و چه آباد، از آن صاحبان آن است[۴].
پس‌ازآنکه ثابت گردید، اراضی موات از آن امام(ع) می‌باشد، این سؤال مطرح می‌شود که آیا می‌توان به‌واسطه احیاء، مالک این اراضی شد؟ آیا در تملک، اذن امام(ع) لازم است یا نه؟ آیا در صورت لزوم اذن، آیا اذن عام کافی است یا نیاز به اذن خاص وجود دارد. ازاین‌رو در مقام سوم، به بررسی احکام این اراضی پرداخته شده است[۵].
در انتهای کتاب، به بحث پیرامون معادن و انفال نیز پرداخته شده است[۶].
وضعیت کتاب
فهرست مطالب به همراه فهرست منابع مورداستفاده نویسنده، در انتهای کتاب آمده و در پاورقی‌ها، علاوه بر ذکر منابع[۷]، به توضیح برخی از مطالب متن، پرداخته شده است[۸]. مطالبی که در پاورقی‌ها از شهید صدر می‌باشد، با نام وی در علامت کروشه، مشخص شده است[۹].
پانویس
منابع مقاله
مقدمه و متن کتاب.