ابن نقطه، محمد بن عبدالغنی
اِبْنِ نُقْطه، ابوبكر معين‌الدين محمد بن عبدالغنى بن ابى‌بكر حنبلى (579-629)، عالم رجال و حديث در بغداد
ولادت
در 10 رجب سال 579ق متولد شد.
نقطه نام دايه جد پدرش بود.
تحصیلات
ابن نقطه از ابتدا علاقه‌مند به حديث شد و برای استماع آن به مسافرت پرداخت. بدين منظور به خراسان، جبل، جزيره، شام و مصر رفت. برخى از اهل حديث او را توثيق كرده و ستوده‌اند. عبدالوهاب بن سكينه، عمر بن طبرزد، ابوالفتح مندائى، منصور فراوى، مؤيد طوسى و عبدالقادر رُهاوى از جمله مشايخ او بوده‌اند. زكى‌الدين منذرى، عبدالكريم بن منصور اثرى، حسین بن ابراهیم اربلى، احمد بن ابراهیم فاروثى و ابواليمن عبدالصمد بن عبدالوهاب ابن عساكر و برخى ديگر از او روايت كرده‌اند.
آثار
از آثار وى «التقييد لمعرفة الرواة و السنن و المسانيد» مى‌باشد. این کتاب ذيلى است بر کتاب‌هایى كه رجال و راویان صحاح سته را ضبط كرده‌اند، ولى ابن نقطه رجال برخى ديگر از كتب مشهور، يعنى راویان حدود 30 کتاب از صحاح و سنن و مسانيد را مورد بررسى قرار داده است.
ديگر اثر مهم او، کتاب «الاستدراك» اوست كه ذيلى است بر کتاب «الاكمال ابن ماكولا» و نسخه خطى آن در کتاب‌خانه‌هاى ظاهريه، گوتا و گارت موجود است. وى در این اثر، به ضبط نام‌هاى مشابه پرداخته است. ذيل‌هایى نيز بر این کتاب نوشته شده است؛ از آن جمله ذيل ابن صابونى كه در 1377ق در بغداد با عنوان «تكملة اكمال الاكمال» به چاپ رسيده است و ذيل ديگرى از منصور بن سيم كه در دارالكتب مصر موجود است.
همچنين اثرى با عنوان «الفوائد العوالى المنتقاة من حديث مالك بن انس» از ابن نقطه در کتابخانه ظاهريه نگهدارى مى‌شود.
از ديگر آثار وى در منابع به «الانساب والمُلتَقَط مما في كتب الخطيب و غيره من الوَهم و الغَلَط» اشاره شده است.
وفات
ابن نقطه در 22 صفر سال 629ق دار فانى را وداع گفت.
منابع مقاله
دايرة المعارف بزرگ اسلامى ج5، ص58.