تشريح بدن الإنسان
تشريح بدن الإنسان، نگاشته ابوسهل عيسى بن يحيى مسيحى (متوفى 401ق) است و چنان‌كه از نام آن پيداست، به مبحث تشريح (آناتومى) اختصاص دارد.مقدمه کتاب توسط محمدمهدى ارباب اصفهانى نوشته شده است.
| تشریح بدن الإنسان | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | آل طعمة، سلمان هادی (مصحح)
ابوسهل مسیحی، عیسی بن یحیی (نویسنده) اصفهانی، محمدمهدی (مقدمه‌نويس) |
| ناشر | دانشگاه علوم پزشکی ايران، مؤسسه مطالعات تاريخ پزشکی، طب اسلامی و مکمل |
| مکان نشر | تهران - ایران |
| سال نشر | 1387 ش |
| چاپ | 1 |
| موضوع | پزشکی اسلامی - متون قدیمی تا قرن 14 کالبد شناسی انسان - متون قدیمی تا قرن 14 |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | RIS 275 /الف2ت5 |
در اسم اين كتاب اختلاف است. بعضى آن را «تشريح المسيحى» نام نهاده‌اند، چرا كه در بالاى بعضى از نسخ محظوط آن اين اسم آمده است. بسيارى ديگر اين كتاب را با نام «اظهار حكمة الله فى خلق الانسان» ضبط كرده‌اند[۱]
به نظر مى‌رسد اين تعبير برگرفته از مقدمه‌اى باشد كه ناسخ اين كتاب نگاشته است. وى در مقدمه‌اى كوتاه مى‌نويسد: «هذا كتاب فى تشريح بدن الانسان صنفه ابوسهل عيسى بن يحيى المسيحى عليه ما يستحق و زعم انه مشتمل على فوائد لطيفة شريفة لم يسبق الى معرفتها احد ممن تقدمه و انه استقصى فيه و فى منافع القوى و افعالها و غيرها و انه لم يقصد الا ليظهر حكمة الله فى خلق الانسان و يشكره من يطلع عليها و الله اعلم بالنيات.[۲] البته نمى‌دانيم چرا اين دسته، صدر عبارت را رها كرده‌اند و به انتهاى آن چسبيده‌اند.
از سال و انگيزه تأليف اين اثر بى‌خبریم، البته - چنان‌كه ناسخ نوشته - مى‌توان گفت انگيزه نگارش اين اثر اظهار حكمت الهى در خلقت انسان بوده است، نه براى اهدا به حاكمى و يا بر اساس درخواست كسى.
ساختار
مؤلف، ساختار خاصى را براى اين اثر در نظر نگرفته است، بلكه وى مطالب مورد نظرش را سلسله‌وار در پى هم نوشته و تنها هر بخش را از بخش ديگر با كلمه «فصل» جدا نموده كه تعداد اين فصول، 107تا است.
گزارش محتوا
مباحث اين كتاب با گفتارى پيرامون منافع علم تشريح شروع مى‌شود، سپس مؤلف به تركيب بدن انسان و روح مى‌پردازد و پس از آن مباحث تشريحى با بررسى و تشريح آلات تنفسى بدن انسان آغاز مى‌شود و با بحث پيرامون تشريح رحم پايان مى‌پذيرد.
مؤلف، از اعضاء به ترتيب بحث مى‌كند و منفعت هر عضو را بيان مى‌نمايد و در ادامه، امراض مربوط به هر عضو را همراه با شيوه معالجه و درمان آن‌ها بيان مى‌كند.
بنابراین، كتاب «تشريح بدن الانسان» را بايد نگاشته‌اى جامع در علم تشريح دانست.
علاوه بر مهارت ابوسهل در دانش پزشکى، وى نویسنده‌اى توانا است و شاهد اين مدعا بيان شيوا و رساى او در بيان مطالب پيچيده علمى است؛ امرى كه شايد بسيارى ديگراز پزشکان از انجام آن ناتوان باشند.
از خصوصيات ديگر اين اثر، پرهيز مؤلف از نقل قول و مناقشات بى‌فايده است، بلكه آنچه را مؤلف در اين اثر مى‌نويسد، تحقيقات خود او و مطالبى است كه خود حلاجى نموده است.
وضعيت كتاب
كتاب «تشريح بدن الإنسان»، به اهتمام سلمان هادى آل طعمه، بر اساس نسخه خطى موجود از كتابخانه سيد مهدى شهرستانى (كربلا) تصحيح و تحقيق شده است.
محقق، در ابتدا مقدمه‌اى پيرامون زندگى و آثار ابوسهل مسيحى و نيز شيوه تصحيح اين اثر نگاشته است.
در انتها نيز وى جدولى مشتمل بر اعضاى بدن انسان به ترتيب حروف الفباء تدوين و تنظيم نموده است.
پاورقى‌هاى نسبتاً اندك كتاب، به شرح و توضيح كلمه‌اى در متن اختصاص دارد.
اين اثر در 151 صفحه چاپ و منتشر شده است.