کفعمی، ابراهیم بن علی
شيخ تقى‌الدين، ابراهيم بن على عاملى كفعمى (840-905)، از دانشمندان بزرگ شیعه در قرن نهم و دهم هجری، محدث، ادیب، شاعر ، خوشنویس
| نام | کفعمی، ابراهیم بن علی |
|---|---|
| نام‌های دیگر | ابراهیم العاملی
ابراهیم الکفعمی عاملی، ابراهیم بن علی عاملی، تقی‌الدین ابراهیم کفعمی، تقی‌الدین |
| نام پدر | شيخ على كفعمى |
| متولد | ۸۴۰ ق |
| محل تولد | کفر عیما، ناحیهٔ شقیف، جبل عامل |
| رحلت | 905 ق |
| اساتید | على بن حسن كفعمى
سيد حسين بن مساعد حسينى سيد على بن عبدالحسين موسوى حسينى |
| برخی آثار | المقام الأسنی فی تفسیر الأسماء الحسنی |
| کد مؤلف | AUTHORCODE02082AUTHORCODE |
ولادت
در سال 840 هجرى، در روستاى كفرعیما از منطقه جبل عامل ديده به جهان گشود.
این روستا نزدیک منطقه جبشیت بود. امروزه تنها آثار ویرانه‌های این روستا به چشم می‌خورد.
نسبت
كفعمى در پايان كتاب مصباح، خود را حارثى معرفى كرده كه منسوب به حارث همدانى صحابى گرانقدر مولاى متقيان اميرالمؤمنين عليه‌السلام است.
خاندان
خاندان كفعمى نيز مانند بقيۀ علماى جبل عامل مملو از چهره‌هاى درخشان است كه هر يك براى فخر و سيادت يك خاندان بر اهل زمان خود كافى است.
پدر او شيخ على كفعمى استاد فرزند خويش بوده و به او اجازۀ نقل داده و از مشايخ اجازۀ او به شمار مى‌رود. او كه از علماى عامل و عارف بالله بود، زندگى و فرزندان خود را وقف خدمت به اسلام و تشيع نموده بود و در نتيجه فرزندانى تربيت نمود كه عبارتند از:
- شيخ تقى‌الدين ابراهيم كفعمى، مؤلف كتاب شريف مصباح و...
- شيخ شمس‌الدين محمد جبعى عاملى، متوفاى 886 ه كه او نيز از علماى اسلام و جد بزرگ شيخ بهايى عليه الرحمة است و بدين سان نسب شيخ بهايى و كفعمى هر دو حارثى است.
- برادر ديگر او شيخ جمال‌الدين احمد بن محمد است، وى از مؤلفين بزرگوار شيعه است و يادگارى ارزشمند چون «زبدة البيان في عمل شهر رمضان» از او به جاى مانده است.
شيخ جمال‌الدين هم ظاهرا قبل از ابراهيم كفعمى رحلت نموده و كفعمى در كتب خود از كتاب او نيز مطالبى نقل كرده است.
تحصیلات
کفعمی دوران کودکی و ایّام جوانی را در زادگاه خویش سپری کرد و فراگیری دروس حوزوی را نزد استادان آن سامان آغاز نمود. از جزئیات مراحل تحصیلی وی اطلاعات زیادی در دست نیست. امّا آن چه مسلّم است، او بیش تر دروس مقدماتی خود را نزد پدر و سایر دانش های عصر خود را نزد برادر دانشمندش و سایر استادان آن خطّه فرا گرفت.
اساتيد
كفعمى اساتيد فراوانى ديده كه در كتب رجال و تراجم به آنها اشاره شده است.
سه تن از معروف‌ترين اساتيد او عبارتند از:
- على بن حسن كفعمى پدر بزرگوار او كه اجازۀ روايت نيز به او داده است.
- سيد حسين بن مساعد حسينى، مؤلف كتاب «تحفة الأبرار في مناقب الأئمة الأبرار»
- سيد على بن عبدالحسين موسوى حسينى، مؤلف كتاب «رفع الملامة عن علي‌عليه‌السلام في ترك الإمامة»
متأسفانه نام شاگردان مرحوم كفعمى به دست نيامده است.
وفات
مرحوم شيخ ابراهيم كفعمى كه در كربلا سكونت داشت و وصيت كرده بود آنجا دفن شود در اواخر عمر خود سفرى به زادگاه خويش نمود و در آنجا عمر شريفش به پايان رسيد.
او در سال 905 هجرى و در سن 65 سالگى در روستاى كفرعیما جهان را وداع گفت و به لقاى دوست شتافت تا در جوار رحمت حق و در كنار سفرۀ اهل‌بيت رسالت به سكون حقيقى و دائمى برسد و پس از وفات، پيكر شريفش در همان روستا به خاک سپرده شد.
از جمله وقايع پس از وفات كفعمى آن است كه روستاى كفرعیما در اثر حوادث روزگار خراب شد و از قبر كفعمى نيز اثرى بر جاى نماند، امّا بعد از سال‌ها (بعد از قرن 11 هجرى) يك سنگ قبر توسط كشاورزى پيدا شد كه بر روى آن نوشته شده بود:
هذا قبر الشيخ إبراهيم بن علي الكفعمي رحمهُ الله.
مردم كه از اين واقعه آگاه شدند محل قبر شريف او را بازسازى و تعمير نمودند و هم اكنون نيز مرقد شريف او زيارتگاه عاشقان اهل‌بيت و شیعیان آنها است.
آثار
مرحوم شيخ ابراهيم كفعمى در طول حدود 65 سال زندگى پربار خود كتب و رساله‌هاى علمى فراوانى تأليف نموده كه تنوع موضوعات آنها دليلى محكم بر علوم سرشار اين عالم ربانى است.
همچنين اختصاص دادن چند كتاب از تأليفات خود را به ادعيه و زيارات حجتى قاطع است بر زهد و تقوا و التزام او به مبانى فكرى و عملى ائمۀ اطهار عليهم‌السلام.
عالم بزرگوار، سيد محسن امين در أعيان الشيعه هنگام برشمردن تأليفات مرحوم كفعمى اسامى 49 كتاب را فهرست نموده كه حجم بعضى از آنها به بيش از 1000 صفحه مى‌رسد.
در اينجا چند عنوان از كتاب‌هاى او را يادآور مى‌شويم:
- جنة الأمان الواقية و جنة الإيمان الباقية يا مصباح كفعمى.
علت نام گذارى به مصباح هم آن است كه اين كتاب بر شيوۀ مصباح المتهجد شيخ طوسى نوشته شده بود و به خاطر شباهت به مصباح شيخ، مصباح ناميده شد و به خاطر تمايز از آن به مصباح كفعمى شهرت يافت.
- الجنة الواقية، مختصر مصباح است.
- البلد الأمين و الدرع الحصين كه از بزرگ‌ترين كتاب‌هاى كفعمى است و بسيار حجيم‌تر از مصباح است گر چه از نظر محتوا شبيه آن است.
- الفوائد الطريفة [الشريفة] في شرح الصحيفة السجادية
- المقصد الأسنى في شرح الأسماء الحسنى
- محاسبة النفس اللوامة و تنبيه الروح النوامة، كه به فارسى نيز ترجمه شده است.
- نهاية الأرب في أمثال العرب، در دو جلد قطور كه به اعتراف بزرگان بهترين كتاب تأليف شده در اين موضوع است.
- قراضة النضير كه خلاصۀ تفسير شريف مجمع البيان است.
و کتاب‌هاى فراوان ديگر كه ذكر نام آنها به طول مى‌انجامد.