اولیاء‌الله، محمد بن حسن
محمد بن حسن آملى معروف به ملا اولیاءاللّه، مورخ، شاعر قرن هشتم
| نام | اولیاء الله، محمد بن حسن |
|---|---|
| نامهای دیگر | آملی، اولیاء الله
اولیاء الله آملی ملا اولیاء آملی طب‍رس‍ت‍ان‍ی م‍ولان‍ا اولیاء الله آملی |
| نام پدر | حسن |
| متولد | |
| محل تولد | آمل |
| رحلت | بعد از ۸۰۵ق |
| اساتید | |
| برخی آثار | تاریخ رویان |
| کد مؤلف | AUTHORCODE04941AUTHORCODE |
ولادت
در شهر آمل متولد گرديد.
تحصیلات
احتمالاً مقدمات را در يكى از مدارس شهر آمل خوانده و در همين شهر زانوى تلمذ نزد استادان بر زمين زده است. درباره اساتيدش اطلاعى در دست نيست و درباره خود او نيز مطالب پراكندهاى در دست است كه در ذيل آمده است:
او ابتدا در آمل ساكن بود اما در سال 750ق از اين شهر بيرون آمد و به رويان (شهر كجور) رفت. در رويان ملاقات‌هایى با ابوالمعالى فخرالدوله شاه غازى بن زيار بن كيخسرو داشته و شاه غازى در ضمن محاورات و گفتگوها، او را وادار به نوشتن تاريخى درباره رويان كرده است. در آن ايام، وضع روحى وى به علت غربت و دورى از وطن زياد خوب نبوده و آزرده و دلتنگ بود.
به نقل از تاريخ رويان، او به عراق رفته و قبور ائمه(ع) را زيارت كرده است. در بيان خرابى مشهد حسین بن على(ع) به امر متوكل و آبادانى آن به‌دست محمد بن زيد و امير عضدالدوله فناخسرو مى‌نويسد: «الداعى محمد بن زيد از طبرستان اموال فرستاد و عمارت فرمود به قدر».
وى مردى كنجكاو و علاقه‌مند به تاريخ بوده است. او روزهائى كه در شهر آمل بود، به مشاهد و مقابر سرى مى‌زد و آنچه بر در و ديوار و ضريح نوشته شده بود مى‌خواند.
وی مورد توجه ملک فخرالدوله حسن بن شاه کیخسرو، اسپهبد سلسلهٔ باوندیان کینخواریه، بوده و پس از قتل ملک مزبور به دست پسران کیا افراسیاب چلاوی در ۷۵۰ که ناامنی آمل را فرا گرفته بود، اولیاءاللّه آملی نیز از آمل به رویان مهاجرت کرد و مورد توجه ابوالمعانی فخرالدوله شاه غازی بن زیار بن کیخسرو، ملک پادوسبانی، واقع شد و بنا به خواهش وی تاریخ رویان را تألیف کرد. این تاریخ، مشتمل بر شرح اوضاع تاریخی مازندران و رویان تا سال ۷۵۰ هجری که در مقدمهٔ تاریخ ظهیرالدین مرعشی آمده‌است و مورخ مزبور از آن استفاده نموده‌است.