بحوث في الفقه
بحوث في الفقة، مجموعه سه رساله صلاة الجماعة، صلاة المسافر و الإجارة، اثر آیت‌الله محمدحسین اصفهانی است که در قالب یک کتاب یک جلدی به زبان عربی با موضوع فقه جعفری ارائه شده است. نویسنده در این اثر به بیان مباحث نماز جماعت و نماز مسافر و بحث‌های اجاره پرداخته است. نام‌گذاری کتاب از سوی ناشر انجام گرفته است. تحقیق اثر توسط گروه تحقیق انجام شده است.
| بحوث في الفقه | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | اصفهانی، محمدحسین (نويسنده) لجنه التحقيق (...) |
| ناشر | جماعة المدرسين في الحوزة العلمية بقم. مؤسسة النشر الإسلامي |
| مکان نشر | ايران - قم |
| سال نشر | مجلد1: 1409ق, |
| موضوع | اجاره (فقه)
فقه جعفری - قرن 14 نماز جماعت نماز مسافر |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | BP 183/5 /الف6ب3 |
ساختار
کتاب دارای مقدمه محقق و محتوای مطالب در قالب سه کتاب صلاة الجماعة، صلاة المسافر و الإجارة است.
گزارش محتوا
صلاة الجماعة
رساله اول کتاب درباره نماز جماعت است. نویسنده مطالب این رساله را به‌صورت فصل‌فصل بیان کرده و هرکدام از فصل‌ها نیز دارای زیرمجموعه‌هایی هستند. اولین فصل این رساله درباره وجوب نماز جماعت صحبت می‌کند. مباحثی چون وجوب آن در صورت تعلق نذر و همچنین برای عاجز از قرائت و یا کسی که یکی از والدینش به او امر کرده‌اند که نمازش را به جماعت بخواند و... در این فصل مطرح شده است. فصل بعدی این رساله از استحباب جماعت در فرائض صحبت می‌کند. در این فصل از استحباب جماعت در یومیه قضائیه و ائتمام در نماز طواف صحبت می‌شود. همچنین بحث از مشروعیت جماعت در تمام فرائض و همچنین نمازها و رکعات احتیاطی نیز در این فصل مطرح می‌گردد[۱].
در فصل بعدی از عدم مشروعیت جماعت در نماز مستحبی و مشروعیت آن در نماز غدیر بحث شده است. فصل بعدی این رساله به بیان شرایط جماعت پرداخته است؛ تعداد افرادی که جماعت با آنان منعقد می‌شود، نیت ائتمام و اقتدا از سوی مأموم (که خودش حاوی نُه مسئله و ده فرع است)، اشتراط ادراک رکعت جماعت به ادراک رکوع (که یازده بحث با فروعاتش در آن مطرح می‌شود)، اشتراط عدم حائل میان امام و مأموم (که پنج مسئله در آن روشن می‌گردد)، عدم تباعد میان امام و مأموم و واسطه، بالاتر نبودن مکان وقوف امام از مأموم و عدم تقدم مأموم بر امام به‌لحاظ مکانی از شرایط نماز جماعت هستند که در شرط اخیر، عدم تقدم مأموم بر امام در همه احوال نماز (علاوه بر لزوم عدم تقدم مکانی) و حکم نماز جماعت به شکل استداره، بیان شده است[۲].
فصل بعدی این رساله از کتاب، درباره احکام نماز جماعت است که در قالب مسائلی بیان می‌شود؛ اولین مسئله این فصل از این رساله بیانگر حکم قرائت پشت امام مرضی است که در آن چهار مسئله و چهار فرع بیان می‌گردد. دومین مسئله، مباحث متعلق به متابعت مأموم از امام را مطرح می‌کند و در آن مباحثی مانند حکم متابعت عملیه در افعال، وجوب متابعت نفسی یا شرطی اقوال مانند افعال، سبقت گرفتن از امام در برداشتن سر از رکوع یا سجده، به رکوع یا سجده رفتن پیش از امام و تأخر از امام در افعال صلاتیه مطرح می‌شود که ذیل هرکدام از این مباحث نیز مباحث و مسائل ریزتری ارائه می‌گردد. مسئله سوم، احکام مأموم مسبوق را بیان می‌نماید. دوازده مبحث ذیل این مسئله روشن می‌گردد. چهارمین مسئله در حکم نمازگزار در نماز نافله است در هنگامی که نماز جماعت به‌پا می‌شود. این مسئله در دو مقام مطرح می‌شود؛ مقام اول در بیان حکم قطع نافله است و مقام دوم در عدول از فریضه به نافله. مسئله پنجم به بیان جواز اتیان تکبیرات افتتاحیه توسط مأموم پیش از شروع امام می‌پردازد. مسئله ششم حکم اختلاف امام و مأموم در اجتهاد و تقلید را بیان می‌دارد. هفتمین مسئله در بیان حکم موردی است که پس از نماز، کفر، فسق یا محدث بودن امام ثابت شود. مسئله هشتم فراموشی یکی از واجبات نماز از جانب امام را بیان می‌کند. نهمین مسئله، اقتدا به کسی که خودش را مجتهد می‌داند درحالی‌که از نظر مأموم مجتهد نیست و دهمین مسئله اعتقاد امام به دخول وقت و مخالفت مأموم با وی در این اعتقاد را بیان می‌دارد[۳].
فصل بعدی، شرایط امام جماعت، از قبیل عقل و بلوغ و طهارت مولد و مرد بودن و عدم برخی نواقص و حسن قرائت و... را بیان می‌دارد و در تتمه آن برخی احکام مربوط به تقیه و... هم بیان می‌شود[۴].
صلاة المسافر
دومین رساله کتاب درباره نماز مسافر است. مطالب این رساله در دو مقام اصلی ارائه شده و هر مقام دارای مسائل و مباحثی است. مقام اول در شرایط قصر صحبت می‌کند. مسئله اول از این مقام، قصد مسافت و میزان آن و... را در هشت امر بیان می‌دارد و احکام قصد مسافت را در شش امر روشن می‌سازد. مباحثی مانند قصد استقلالی و تبعی و مراد از قصد مسافت و سیر به عدم قصد مسافت و رسیدن به هشت فرسخ و... در این مسئله بیان می‌شود. مسئله دوم در اعتبار استمرار مسافت است و این مسئله ضمن چهار امر (دلیل بر اعتبار استمرار قصد، استمرار قصد مسافت شخصی معتبر است یا اعم از نوعی، جزم بر رفتن پس از تردد در اثنای سفر، و اجزای نمازی که قبل از تردد به‌صورت قصری خوانده شده است)، روشن می‌گردد. مسئله سوم در بیان اعتبار عدم مرور به وطن و نازل منزله وطن است. مسئله چهارم در مباح و جایز بودن سفر است. مباحث این مسئله در دوازده امر توضیح می‌یابد. مسئله پنجم در اعتبار عدم معیت بیت شخص با اوست. مسئله ششم در اعتبار عدم شغل بودن سفر است. این مسئله ضمن چهار امر و شش تنبیه بیان می‌شود. هفتمین مسئله، اعتبار حد ترخص در قصر را ضمن شش امر، بیان می‌نماید[۵].
دومین مقام، قواطع سفر و احکام آن را بیان می‌دارد. در این مقام دو مطلب اصلی مطرح می‌شود و ذیل هر مطلب مباحثی. مطلب اول در بیان قواطع سفر است. وطن اولین قاطع سفر است و اقامت دومین و گذشتن سی روز بر فرد در حالت وی بر تردد، سومین قاطع سفر. دومین مطلب این مقام از کتاب، در بیان احکام مسافر است. این مباحث ضمن دوازده امر روشن می‌شود که بیان حکم سقوط وتیره، جواز اتیان نوافل در اماکن اربعه، جواز قضای نافله بر مسافر بعد از زوال، حکم کسی که در مورد اتمام نماز را به قصر خوانده است، جاهل به قصر، تخییر مسافر در اماکن اربعه، حکم سفر بعد از دخول وقت و... از این موارد هستند[۶].
الإجارة
سومین رساله کتاب درباره اجاره است. مباحث این رساله، ضمن فصولی ارائه شده است. در ابتدا، اجاره تعریف شده، سپس چند تنبیه ذکر گردیده است. در اولین فصل، از اینکه اجاره عقدی است لازم، صحبت شده و مسائلی در آن بیان شده است[۷].
در فصل بعدی، در اشکال نداشتن اجاره مشاع است.
در فصل بعدی بیان گردیده که عین مستأجره امانت است و ازاین‌رو مستأجر ضامن نیست، مگر در موارد تعدی یا تفریط. نویسنده در ضمن همین مباحث به تحقیق معنی و حقیقت امانت نیز می‌پردازد. فصل بعدی کتاب، دخول خیار در عقد اجاره را بررسی می‌کند و در فصل بعدی، آنچه متعلق به شرایط عوضین در عقد اجاره است، ضمن مسائلی روشن می‌شود. مسئله اول در معرفت اجرت است در مواردی که مکیل و موزون است. خود این مسئله نیز ضمن مباحث متعددی روشن می‌شود. هفتمین مبحث از میان این مباحث به تعیین اجرت اختصاص دارد که ضمن سه مسئله، مباحثی را روشن می‌نماید: مسئله اول بیان موردی است که شخص بگوید: آجرتك الدار كل شهر بكذا... مسئله دوم در موردی است که بگوید: إن خطته فارسيا فلك درهم و إن خطته روميا فلك درهمان. مسئله سوم هم در بیان موردی است که بگوید: إن عملت هذا العمل في هذا اليوم فلك درهمان و إن عملته في الغد فلك درهم... مباحث دیگر این فصل نیز هرکدام دارای مسائلی هستند؛ مثلا در ذیل مبحث نهم از قاعده‌های اقدام و احترام و اتلاف و ید و نفی ضرر بحث می‌گردد و... دومین مسئله این فصل، درباره مملوکیت منفعت بحث می‌کند که ذیل آن نیز مباحثی مطرح می‌شود. مسئله سوم این فصل، از شرط سوم از شرایط عوضین، یعنی معلوم بودن منفعت صحبت می‌نماید. این مسئله سیزده مبحث دارد. مسئله چهارم این فصل، در بیان این مطلب است که از جمله شرایط اجاره، اباحه منفعت است که در دو مقام ارائه می‌شود و مسئله پنجم، از شرط قدرت بر تسلیم در اجاره صحبت می‌نماید[۸].
آخرین فصل این رساله، احکام اجاره را ضمن هفده مسئله بیان می‌کند[۹].
وضعیت کتاب
فهرست مطالب هر رساله در انتهای همان رساله ذکر شده است. شماره‌گذاری صفحات هر رساله از رساله‌ها به‌صورت مجزا، از صفحه یک شروع شده است. ارجاعات کتاب در پاورقی، ذکر شده است.
پانویس
منابع مقاله
مقدمه و متن کتاب.