تاریخ کرمان
تاريخ کرمان؛ «سالاريه»، تأليف احمدعلى خان وزيرى کرمانى، به تصحيح و تحشيه و مقدمه‌ى محمد ابراهیم باستانى پاريزى است.
| تاریخ کرمان | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | وزیری، احمد علی خان (نویسنده) باستانی پاریزی، محمد ابراهیم (تصحيح و تعليق) |
| ناشر | نشر علم |
| مکان نشر | تهران - ایران |
| سال نشر | 1385 ش |
| چاپ | 1 |
| شابک | 964-405-628-0 |
| موضوع | کرمان - تاریخ کرمان - سرگذشت‌نامه |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 2 |
| کد کنگره | DSR 2047 /ر65 و4 |
سالاريه، نخستين كتاب از متون تاريخى و جغرافيايى است كه كتابخانهى خاندان فرمانفرماييان آن را منتشر كرده است.
گزارش محتوا
در ديباچه‌ى اين كتاب قطور، آقاى دكتر حافظ فرمانفرماييان نوشته‌اند؛ «كتابخانهى خاندان فرمانفرمائيان در دانشكده‌ى ادبيات تهران، يكى از هدف‌هاى خود را نشر متن‌هاى با ارزش فارسی، خاصه متن‌هایى قرار داده كه در زمينه‌ى تاريخ و تمدن ایران نوشته شده است. اين كتابخانهى نوبنياد كه وقف دانشگاه شده، بر پايه‌ى مطالعات خاورشناسى، به ويژه ایران‌شناسى، بنيان گرفته است. لكن فعاليت آن محدود به جمع‌آورى كتب نيست و براى رسيدن به كمال مقصود هدف‌هایى در پيش دارد كه به يكى از آنها اشاره رفت. كتابخانهى خاندان فرمانفرماييان، براى نشر متن‌هاى فارسی چند مجموعه‌ى جداگانه در نظر گرفته است كه هر كدام، رشته كتاب‌هاى خاصى را در بر خواهد داشت.
ساختار
پس از ديباچه فهرست، مندرجات كتاب ذكر شده است. در مقدمه نظرى اجمالى به حوادث کرمان انداخته و در قسمت متن و حواشى كتاب به دست اندازى عرب به کرمان در دوره عباسى، حكومت آل بويه و به حكومت‌هاى مختلف در دوران‌هاى مختلفى؛ چون سلجوقيان، گوركانى، نادرى، قاجار پرداخته است.
صفحاتى كه فهرست مندرجات در آن چاپ شده است با اعداد رومى شماره‌گذارى شده است. از اين به بعد شماره‌ى صفحات مقدمه با حروف جمل است كه براى نسل جديد، خود معمايى است.
مقدمه‌ى آقاى باستانى كه از صفحه‌ى «ط» تا صفحه‌ى «عه» است، صاحب قلمى را نشان مى‌دهد كه اوضاع طبيعى، اقتصادى، سياسى و اجتماعى کرمان در او تأثير عميق داشته و عوامل مختلف او را دل‌آزرده كرده و قلم را براى نوشتن اين آزردگى به دست گرفته است. اين مقدمه را مى‌توان به دو بخش جداگانه تقسيم كرد: قسمتى كه از قلم مصحح كتاب است و قسمتى كه از كتب مختلف نقل كرده‌اند. معلوم نيست كه در اثر مطالعه‌ى كتب و تهيه‌ى يادداشت‌ها در طى ده سال، اين مطالب گردآورى شده است و سپس براى هر يك از آنها شرحى نوشته‌اند يا ابتدا اسباب و علل مختلف را مورد مطالعه قرار داده‌اند و بعد اين اسناد و مدارک را به عنوان گواه صادق، ذيل هر قسمت اضافه كرده‌اند، روى هم رفته با خواندن اين مقدمه وضع عمومى کرمان براى ما روشن مى‌شود؛ ولى گاهى مفردات و تركيباتى به چشم مى‌خورد كه روشن نيست.
از مقدمه كه بگذريم به معرفى منابع و مآخذ تاريخ کرمان مى‌رسيم. در ابتداى اين بخش شرح حالى از افضل ابوحامد نوشته‌اند و پس از آن منابع را يكى پس از ديگرى معرفى كرده‌اند.
پس از آن تواريخ عمومى كه شرح بيشترى راجع به کرمان دارند، نام برده و سپس مجلاتى كه يادى از کرمان در آنها شده است، شرح داده‌اند. بعدا ساير كتاب‌هایى را كه در تصحيح و تحشيه كتاب سالاريه مورد استفاده قرار داده‌اند، آورده‌اند.
از صفحه «قمج» تا صفحه «قعب» اطلاعاتى راجع به وزيرى مؤلف تاريخ سالاريه و نسخ مختلف اين كتاب و روش تصحيح كتاب مى‌تون يافت...
سپس بيست و دو كليشه از مناظر مختلف کرمان با شرحى در زير هر يك پشت سر هم گذاشته‌اند. پس از كليشه‌ها به متن تاريخ سالاريه مى‌رسيم كه مصحح براى روشن شدن مطالب متن، حواشى زائد بر اصل كتاب نوشته‌اند. در جمع‌آورى اين حواشى و روشن كردن نكات مبهم محشى زحمت فراوانى كشيده‌اند و اغلب مطالب حاشيه از متن رساتر است و به خلاف متن مستند نيز مى‌باشد.
متن سالاريه ابتر است و حتى مجلد آخر آن نيز ناقص ماندها است و در آخر كتاب جمله‌ى زير به چشم مى‌خورد:
«انتها، ليله‌ى پنجشنبه 12/6/23. غرض خطى است كز ما باز ماند كه هستى را نمى‌بينيم بقائى هوشنگ وزير کرمانى.»
آقاى باستانى مصحح كتاب ذيلى به‌عنوان «فهرست اسامى حكام کرمان از صدور اسلامى تا امروز» بر اين كتاب افزوده‌اند و اين مقال را به حكومت عبدالوهاب اقبال 1338ش تمام كرده‌اند.
وضعیت کتاب
در پايان كتاب «توضيحات و اضافات» است كه به جاى خود بسيار سودمند است و دنبال اين توضيحات عكس‌هایى از شاهان ایران و حكام کرمان به چاپ رسيده است كه با كتاب ارتباط بسيار كمى دارد.
عاقبت با شرح عكس‌ها و لغات مشكل و فهرست‌ها اين كتاب تمام مى‌شود. هفت صفحه‌ى آخر كتاب شرحى است كه دكتر فرمانفرمائيان به زبان انگليسى درباره‌ى معرفى كتاب نوشته‌اند.
فهرست مندرجات و مطالب كتاب در ابتداى آن ذكر شده است.
منابع مقاله
- متن و مقدمه كتاب.
- باستانی پاریزی، محمد ابراهیم، منابع و مآخذ تاریخ کرمان، دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران،سال هشتم، تیر 1340 - شماره 4 (25 صفحه - از 61 تا 85).
- مجله سخن، دى 1340، شماره 139، عنوان مقاله: كتاب‌هاى تازه.