الممنوع من الصرف
الممنوع من الصرف، معجم و دراسة، اثر ادما طربیه، در موضوع معرفی اسم غیر منصرف و شرایط و علل غیر منصرف شدن اسامی می‌باشد که به زبان عربی، نوشته شده است.
| الممنوع من الصرف | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | طربيه، ادما (نویسنده) |
| عنوان‌های دیگر | معجم و دراسة |
| ناشر | مکتبة لبنان ناشرون |
| مکان نشر | لبنان - بيروت |
| سال نشر | مجلد1: 1380ش , 2001م , |
| چاپ | 1 |
| شابک | 9953-1-0141-8 |
| زبان | عربي |
| تعداد جلد | 1 |
نویسنده معتقد است که باب غیر منصرف، از جمله ابواب حیاتی و بسیار مهم صرفی بوده و تقریبا از جمله ابواب کثیرالاستعمال در نوشتار و گفتار می‌باشد، اما متأسفانه این نقش بزرگ اسم غیر منصرف، در دایره زبان عربی بونه عام و در نزد صرفیون معاصر به شکل خاص، مورد کمتوجهی قرار گرفته است. توجه به این نکته، انگیزه تألیف اثر حاضر بوده است.[۱].
ساختار
کتاب با مقدمه نویسنده آغاز و مطالب در چهار باب تنظیم شده است.
نویسنده در ابتدا صرف را تعریف و نام‌گذاری‌های مختلف اسم غیر منصرف را یاد کرده و به توضیح وجه تسمیه آنها پرداخته و پس از بیان شروطی که باعث غیر منصرف شدن اسم می‌گردد، به بررسی اسامی‌ای پرداخته که به‌خاطر داشتن یک علت و یا دو علت، غیر منصرف شده‌اند.
گزارش محتوا
در مقدمه نویسنده، ضمن اشاره به انگیزه تألیف، توضیح مختصری پیرامون ابواب کتاب داده شده است.[۲].
باب اول دارای سه بخش زیر می‌باشد:
- تعریف صرف: ابتدا «صرف» از لحاظ لغوی تعریف شده و به‌مناسبت، از اقسام تنوین سخن رفته است.[۳].
- اسامی گوناگون اسم غیر منصرف و توضیح وجه تسمیه آنها: اسامی مزبور عبارتند از: الممنوع من التنوين، الممنوع من الانصراف، الممتنع، المنعي، غير المنصرف، الاسم المعرب غير المنصرف، الاسم غير المنصرف، الاسم الذي لا ينصرف، المعرب غير المنصرف، ما لا ينصرف، غير المصروف، المعرب المتمكن، المتمكن غير الأمكن، غير الأمكن، غير المجری، غير الجاري و..[۴].
- شروط غیر منصرف شدن اسم: در این بخش، چهار شرط معرب به حرکات بودن، مجرد بودن از انواع «ال»، غیر مضاف بودن و تأنیث لازم داشتن، به‌ترتیب توضیح داده شده است.[۵].
در باب دوم، اسامی غیر منصرفی که به‌وسیله یک عامل، غیر منصرف شده‌اند، مورد بحث قرار گرفته‌اند. این‌گونه اسمها بر دو قسمند:
- اسمی که حرف اعرابش، الف تأنیث باشد: در این قسمت، ضمن توضیح دو نوع الف تأنیث، مشهورترین وزن‌هایی که الف مقصوره یا ممدوده آنها، فقط برای تأنیث است و احتمالی دیگر در مورد آن وجود ندارد و نیز وزن‌هایی که ممکن است الف مقصوره آنها برای تأنیث و یا الحاق باشد، همراه با مثالهای متعدد، مورد بحث و بررسی قرار گرفته است.[۶].
- منتهی الجموع: در این قسمت، مشهورترین اوزان منتهی الجموع معرفی شده است.[۷].
در باب سوم، اسامی غیر منصرفی که به دلیل داشتن دو علت، غیر منصرف گشته‌اند، در دو قسمت زیر، معرفی گردیده‌اند:
- آنچه به‌واسطه وصفیت و یکی از علل سه‌گانه‌ای که وجوبا با آن جمع می‌شود، غیر منصرف می‌گردد (وصف اصیلی که در آخرش الف و نون زائده باشد؛ وصف اصیلی که هم‌وزن فعل باشد و وصف اصیلی که عدل در آن باشد)[۸].
- آنچه به‌خاطر داشتن علمیت و اضافه شدن یکی از هشت علت دیگر، غیر منصرف شده است. این بخش دارای هشت فصل زیر می‌باشد: اسم علمی که در آخرش الف و نون زائده است؛ اسم علم هم‌وزن فعل؛ علم معدول؛ علمی که مرکب مزجی است؛ علم اعجمی؛ علمی که الف مقصوره به آن ملحق گردیده است؛ علمی که منتهی به الف تکثیر باشد و علم مؤنث[۹].
باب چهارم به اموری اختصاص یافته است که لفظ مثنی و لفظ جمع مذکر سالم بر آنها نهاده شده است.[۱۰].
وضعیت کتاب
فهرست مطالب در ابتدا و فهرست مصادر و مراجع، در انتهای کتاب آمده است. در پاورقی‌ها علاوه بر ذکر منابع، برخی از کلمات متن و اوزان آنها، مورد بحث و بررسی قرار گرفته است.
فهرستی از اسماء به‌کاررفته در کتاب نیز به‌ترتیب حروف الفبا، تحت عنوان «مسرد لغوي» در آخر کتاب ذکر گردیده است.
پانویس
منابع مقاله
مقدمه و متن کتاب.