الاجتهاد و التقليد
الاجتهاد و التقليد اثر شيخ محمد مهدى كجورى شيرازى، تأليفى جامع در بيان مسائل اجتهاد و تقليد است كه در واقع، تقريرات درس خارج اصول فقه سيدابراهيم موسوى قزوينى، مشهور به صاحب ظوابط (متوفاى 1264ق) از بزرگان و صاحبان سبک در اصول فقه، مى‌باشد. كتاب به زبان عربى و قبل از سال 1293ق نوشته شده است. اهميت و جايگاه مبحث اجتهاد و تقليد در علم اصول، انگيزه تأليف كتاب بوده است.
| الاجتهاد و التقليد | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | کجوری شیرازی، محمدمهدی (نویسنده) برکت، محمد (مقدمه‌نويس) |
| ناشر | نهاوندی |
| مکان نشر | قم - ایران |
| سال نشر | 1380 ش |
| چاپ | 1 |
| شابک | 964-6388-42-6 |
| موضوع | اجتهاد و تقلید |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | BP 167 /ک3الف3 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
ساختار
كتاب با دو مقدمه از آقايان محمدحسن حسن حميدى و محمد بركت در اشاره به مقام علمى علامه كجورى و بيان زندگى‌نامه مفصل ايشان آغاز شده است. مطالب كتاب نيز در دو باب و هر باب در يك مقدمه و چندين مسأله، به صورت پرسش و پاسخ، ارائه شده است.
گزارش محتوا
باب اول:
دربردارنده يك مقدمه و نه مسأله به ترتيب زير مى‌باشد:
در مقدمه، ابتدا درباره معناى لغوى و عرفى اجتهاد بحث شده است. نویسنده معتقد است كه اين واژه، يا مأخوذ از جُهد به معنى وسع و طاقت مى‌باشد، يا از جَهد به معناى مشقت و طبق هر دو نظر، معناى اين واژه و ويژگى‌هاى آن را بررسى كرده است.
بررسى احتمالات چهارگانه موجود در ملكه اجتهاد، بررسى اين نكته كه آيا مراد از ملكه، ملكه تحصيل حكم واقعى است يا تحصيل حكم ظاهرى و يا اينكه مراد، ملكه تحصيل اعم از هر دو است، تعاريفى كه برای اجتهاد ذكر شده از جمله مطالب مطرح شده در مقدمه است.
مسأله اول، به بررسى اين نكته اختصاص يافته كه آيا تجزى در اجتهاد، جايز است يا نه. نویسنده اين بحث را در ضمن مقدمات پنجگانه و مقامات نانه بررسى نموده است.
در مسأله دوم، شرايط اجتهاد مطلق بررسى شده است كه از آن جمله است:آگاهى از علم عربى، آشنايى با علم كلام، برخوردارى از علم منطق، قدرت بر رد فرع بر اصل، علم به مواضع اجماع، آشنايى كامل با آيات الاحكام، آگاهى به اخبار و روايات.در مسأله سوم، اختلاف علما در مورد عذر جاهل، مورد بحث و بررسى قرار گرفته است.
در مسأله چهارم، مبحث تخطئه و تصويب، در چهار مقام زير مطرح شده است:
1- احكام عقليه؛ چه از اصول عقايد يا غير آن.
2- مستقلات عقليه مانند قبح ظلم و وجوب رد امانت.
3- احكام فرعیه ضروريه.
4- احكام فرعیه غير ضروريه؛ چه اينكه دليل قطعى داشته باشند مانند اجماع و تواتر، يا اينكه نداشته باشند.
در مسأله پنجم، وجوب عينى اجتهاد، بحث شده است. نویسنده معتقد است كه فقهاى حلب و بعضى از معتزله بغداد، قائل به وجوب عينى آن مى‌باشند، در حالى كه بنا بر مذهب اماميه، اجتهاد واجب كفايى است.
در مسأله ششم و هفتم، اين نكته مورد بحث قرار گرفته است كه آيا بر مجتهد، تجديد نظر در اجتهاد سابق، واجب است يا خير و آيا پس از تجديد نظر در فتوا و تجديد رأى، آيا عمل به مقتضاى رأى دوم واجب مى‌باشد يا اينكه مى‌توان به رأى سابق نيز رجوع نمود.
در مسأله هشتم، با اشاره به عدم وجود ثمره فرعى برای مسأله جواز خلو عصر از مجتهد، مورد بحث و بررسى قرار گرفته است.
مسأله نهم، مجددا وجوب اجتهاد (عينى بنا بر قول فقهاى حلب و كفائى بنا بر نظر اماميه) را بحث كرده است.
باب دوم:
پس از مقدمه‌اى در تعريف تقليد، به بررسى مسائل هشتگانه زير پرداخته است:
1- جواز يا عدم جواز تقليد در اصول دين.
2- جواز تقليد برای كسى كه خود به مرتبه اجتهاد رسيده است.
3- تعيين مجتهدى كه از وى تقليد مى‌شود، در صورت وجود دو مجتهد مساوى.
4- بررسى اين مطلب كه آيا تقليد، از باب وصف مى‌باشد، يا از باب سببيت مطلقه و يا اينكه از باب سببيت مقيد است.
5- جواز يا عدم جواز رجوع عامى به مجتهدى ديگر.
6- جواز يا عدم جواز تبعيض در تقليد.
7- شرط اخذ شفاهى مسائل از مجتهد.
8- وجوب يا عدم وجوب تقليد از اعلم.
وضعيت كتاب
محمد بركت تحقيق و تنظيم كتاب را به انجام رسانده است. فاقد هرگونه فهرست بوده و پاورقى‌ها، بيشتر به تصحيح متن اختصاص يافته است.
منابع مقاله
مقدمه و متن كتاب