آلوسی، محمود شکری

محمود شکری جمال‌الدین ابوالمعانی آلوسی (1857-1924ق)، ادیب و تاریخ‌نگار اصلاح‌طلب و نوگرای عراقی، یکی از بزرگان سلفی تکفیری در قرن 19م، است که با شیعه بسیار دشمنی می‌کرد، تا جایی که علیه شیعه، چند کتاب نوشت که کتاب «صب العذاب علی من سب الأصحاب» از جمله آنهاست.

آلوسی، محمود شکری

نام	آلوسی، محمود شکری
نام‌های دیگر	ش‍ک‍ري ال‍آل‍وس‍ي‌، م‍ح‍م‍ود م‍ح‍م‍ود ش‍ک‍ري ال‍آل‍وس‍ي الوسي بغدادي، سيد محمود
نام پدر	عبدالله بن شهاب‌الدین
متولد	1236ش / 1273ق / 1857م
محل تولد	بغداد
رحلت	1303ش / 1342ق / 1924م
اساتید	شیخ اسماعیل موصلی
برخی آثار	أدب الكتاب الآلوسي و التشيع أخبار بغداد و ما جاورها من البلاد
کد مؤلف	AUTHORCODE08515AUTHORCODE

زادروز، زادگاه، مذهب

«محمود شکری جمال‌الدین ابوالمعانی»، فرزند عبدالله بهاءالدین، معروف به آلوسی‌زاده، مورخ، ادیب و لغوی شافعی‌مذهب عراقی، در 19 رمضان سال 1273ق/ 1857م، دیده به جهان گشود^[۱].

وی یکی از بزرگان سلفی تکفیری در قرن 19م و نواده مفسر معروف اهل سنت، «سید شهاب‌الدین آلوسی»، صاحب تفسیر «روح المعاني» و از سادات حسینی است. آلوسی به‌خاطر تفکر سلفی - ‎وهابی، با شیعه بسیار دشمنی می‌کرد، تا جایی که علیه شیعه، چند کتاب نوشت. او از هیچ دروغی علیه شیعه کوتاهی نکرده و غیر منصفانه، عقاید شیعه را مورد هجمه قرار می‌دهد. بسیاری از اوقات عقایدی را به شیعه می‎چسباند، که دروغ محض است. کتاب «صب العذاب علی من سب الأصحاب»، یکی از آن کتاب‌هاست^[۲].

تحصیل

او ابتدا نزد پدر به آموختن قرآن و زبان و ادبیات عرب پرداخت. پس از مرگ پدر، نزد عمویش نعمان خیرالدین، تاریخ و سیر و ادبیات آموخت. سپس از شیخ اسماعیل موصلی، دانش‌های معقول و منقول و فروع و اصول را فراگرفت و به مرتبه استادی رسید و در منزل و مسجد به تدریس پرداخت^[۳].

فعالیت‎های علمی و سیاسی

در 1307ق/1889م، برای شرکت در کنگره شرق‎شناسی به استکهلم رفت و به سبب تألیف کتاب «بلوغ الأرب في معرفة أحوال العرب»، به دریافت جایزه نایل شد. چون محمود شکری عقایدی در رد و طعن غالیان در حق اهل قبور ابراز کرد، مخالفانش به والی عراق شکایت بردند و او سلطان عبدالحمید دوم را از این واقعه آگاه ساخت. سلطان در 1320ق/1902م، او را به دیار بکر تبعید کرد. در راه تبعیدگاه به موصل رسید. عالمان و بزرگان شهر از رفتن او جلوگیری کردند و نامه‌ها به دربار سلطان نوشتند. اندکی بعد او را با احترام تمام به بغداد فراخواندند. با آغاز جنگ جهانی اول، از سوی دولت عثمانی مأمور شد به نزد عبدالعزیز آل سعود (که بعداً با عنوان پادشاه عربستان سعودی بر تخت نشست) برود و او را به یاری دولت عثمانی و بر ضد انگلستان برانگیزد. او از راه سوریه و حجاز به نزد امیر رفت (1333ق/1915م)، اما امیر جواب مساعد نداد و پوزش طلبید. در ایامی که بغداد توسط ارتش انگلستان اشغال شده بود (1335ق/1917م)، منصب قضا را به محمود شکری پیشنهاد کردند، ولی او نپذیرفت و تا پایان عمر هیچ شغلی قبول نکرد. تنها در آغاز تشکیل دولت عراق و پادشاهی فیصل اول در 1921م، به عضویت «مجلس معارف» درآمد^[۴].

وفات

وی سرانجام در 4 شوال سال 1342ق/ 1924م، در بغداد درگذشت و در کنار مقبره جنید بغدادی به خاک سپرده شد^[۵].

وی علوم را بر منهج صوفیان سنی، که روش آبا و اجدادش بود، آموخته بود، اما با مطالعه کتاب‌های ابن تیمیه و ابن قیم جوزیه، گرفتار سلفیت و وهابیت شد، تا جایی که «کامل رافعی» در توصیف او می‌گوید: تاکنون کسی را مثل او (محمد شکری آلوسی)، ندیدم که این‌گونه بر آثار ابن تیمیه و ابن قیم تسلط داشته باشد^[۶].

آلوسی، یک سلفی وهابی بود که به عقاید محمد بن عبدالوهاب عشق می‎ورزید؛ از همین ‎رو بر برخی از کتاب‌های محمد بن عبدالوهاب مثل «فصل الخطاب في شرح مسائل الجاهلية» نیز شرح نوشت. او چنان در عقاید سلفیت و وهابیت فرو رفته بود که سخن هیچ‎یک از علمای سنی را علیه ابن تیمیه و عقاید او نمی‌پذیرفت؛ چنان‌که وقتی کتابی با نام «شواهد الحق في الاستغاثة بسيد الخلق»، نوشته یک فقیه سنی صوفی، به نام «یوسف النبهانی»، در مذمت ابن تیمیه و تجویز توسل به پیامبر اکرم(ص)، به ‎دستش رسید، برآشفت و با طعن و لعن فراوان به «نبهانی»، کتابی در رد او، با عنوان «غاية الأماني في الرد علی النبهاني» نوشت^[۷].

کتاب‌های او در ضدیت شیعه و دروغ‎ها و اکاذیب او، باعث شده است که وی در نزد سلفیون و وهابیون، مقامی بالا پیدا کند، تا جایی که به او لقب «علامة العراق الآلوسي» داده‌اند^[۸].

آثار

آثار او در تاریخ و فقه و تراجم احوال و ادبیات به 50 تألیف برمی‌آید که بسیاری از آنها به کوشش محمد بهجت الاثری، به چاپ رسیده است. در میان افراد خاندان آلوسی، آثار او از همه فراوان‎تر است. از جمله آثار او عبارتند از: