الفتاوی (غروی نائینی)

الفتاوی، مجموعه پاسخ‎های میرزا محمدحسین غروی نائینی (متوفی 1355ق) به استفتائات فقهی در موضوعات مختلف است. این استفتائات توسط شاگرد مؤلف؛ شیخ حسین حلی (متوفی 1394ق) استنساخ و گردآوری شده است. شیخ جعفر غروی نوه میرزای نائینی این اثر را تصحیح، تنظیم و تعلیق (شرح) نموده و بر این اثر مقدمه نوشته است.

الفتاوی‏
پدیدآوران	نایینی، محمدحسین (نويسنده) غروی نایینی، جعفر (مصحح)
ناشر	دار الهدی نصایح
مکان نشر	ايران - قم
سال نشر	مجلد1: 1423ق , مجلد2: 1426ق ,
موضوع	فتواهای شيعه - قرن 14 فقه جعفری - رساله عمليه
زبان	عربی
تعداد جلد	2
کد کنگره	‏‏‎‏BP‎‏ ‎‏183‎‏/‎‏9‎‏ ‎‏/‎‏ن‎‏2‎‏ف‎‏2

ساختار

کتاب در دو بخش ارائه شده است:

1. در بخش اول مقدمه شیخ جعفر و شرح‌حال و آثار نویسنده ارائه شده است.
2. بخش دوم نیز مشتمل بر 1106 فتواست که 413 استفتای آن در جلد اول به عبادات و باقی استفتائات در جلد دوم به معاملات اختصاص دارد. فتوا به‌صورت سؤال و جواب مطرح شده و در انتهای پاسخ تاریخ صدور آن نیز ذکر شده است.

گزارش محتوا

شیخ جعفر در مقدمه‌اش بر کتاب چنین می‌نویسد: «و بعد، محتاج‎ترین خلق به رحمت پروردگار بی‌نیاز، فرزند (خلف) محقق جلیل میرزا علی غروی نائینی می‌گوید: شیوه جد ما، مجدد کبیر... میرزا محمدحسین غروی نائینی آن بوده که خودش به استفتائاتی که به دستش می‌رسید پاسخ دهد و با خط خود آن‌ها را صادر نماید. واضح است که این اهتمام شدید و رعایت سخت، مقدار دقت و استحکام و اتقان این استفتائات به لحاظ مضمون و ادای این پاسخ‎ها را روشن می‌سازد».

سپس در ادامه به نگارش این استفتائات توسط شاگردش شیخ حسین حلی اشاره کرده است. او که ملازم استادش بوده است، همه استفتائات را پس از اتمام پاسخ و پیش از آن‌که برای صاحبش ارسال شود، استنساخ کرده و هر مسئله را در مکان شایسته آن و کتاب فقهی مناسب آن قرار داده است؛ و این‎چنین به‌صورت موسوعه فقهی نفیسی درآمده است.

البته ترتیب و تبویب جدیدی بر طبق ابواب فقهی بر این کتاب انجام شده است: «ازآنجاکه مسائل همه کتاب‌های آن برحسب فصول و ابواب مرتب نشده است، بلکه گاه نیز مسئله‌ای در کتاب مناسبش نیست، به ترتیب و تبویب آن بر طبق شیوه رایج در کتب فقهی اقدام کردم. مسائل فراوانی را نیز که در مسائل متفرقه انتهایی ذکر شده بود مانند مسائل اجتهاد و تقلید، به محل مناسبش منتقل نمودم».

پیش از آنکه کتاب منتشر شود یکی از دوستان فاضلش از شیخ جعفر درخواست می‌کند که مطابق تعلیقه‌ای که بر رساله «الصلاة في المشكوك» زده است، بر این استفتائات نیز شرح و تعلیقه بنویسد. لذا مواردی که نیاز به توضیح داشته را شرح و توضیح داده و به مسائل اختلافی و مواردی که شایسته اشاره بود، مانند مدرک فتوی یا مبنای احتیاط اشاره کرده و در حد توان از دیگر نوشته‌ها و تقریرات فقهی و اصولی میرزا محمدحسین نیز استفاده کرده است.

پس‌ازاین مقدمه و پیش از ورود به کتاب شرح‌حال مختصری از نویسنده که پیش‎ازاین در مقدمه چاپ جدید «أجود التقريرات» آمده بود را با برخی تعدیلات و اضافات ارائه کرده است. در این شرح‌حال که برخلاف تعبیر محقق اثر خیلی هم «موجز» نیست، شخصیت، مشایخ، جایگاه علمی، سجایای اخلاقی، شاگردان، تألیفات، وفات و مدفن نویسنده مطرح شده است.

جلد اول استفتائات با یازده مسئله در موضوع تقلید آغاز شده است. پس‌ازآن کتاب طهارات با 83 مسئله در پنج فصل وضو، اغسال، احکام اموات، تیمم، طهارت خبثیه و خاتمه‌ای با عنوان اوانی (ظرف‎ها) مطرح شده است. این جلد با مسائل اعتکاف و حج خاتمه یافته است.

در جلد دوم، کتاب تجارات و «مکاسب محرمه» مطرح شده است: حرمت غناء، حرمت قمار و مسابقه و لهو، حرمت تشبیب، حرمت غیبت، حرمت تصویر حیوان و... در ابتدای این کتاب مطرح شده است. پس‌ازآن در ضمن سه فصل مسائلی در رابطه با شرایط صحت بیع، خیارات، احکام قبض و ربا و... ارائه شده است. در ادامه این جلد کتب قرض و دین، رهن، حواله و... مطرح و به کتاب وقف ختم شده است.

وضعیت کتاب

فهرست مطالب هر جلد در انتهای آن ذکر شده است.

شرح و توضیح برخی عبارات در پاورقی‌های کتاب به قلم شیخ جعفر نائینی است.

منابع مقاله

مقدمه و متن کتاب.