شرح حكمة العين
شرح حكمة العين، مجموعه شرح و حواشی شمسالدین محمد بن مبارکشاه بخاری (معروف به میرک بخاری)، به زبان عربی بر حكمة العين نجمالدین علی بن عمر کاتبی قزوینی (معروف به کاتبی و دبیران) به همان زبان است، که به تصحیح جعفر زاهدی رسیده و همو بر آن مقدمه‌ای به زبان پارسی نوشته است. این کتاب حاوی مباحث الهیات و طبیعیات در فلسفه است.
| شرح حكمة العين | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | میرک بخاری، محمد بن مبارکشاه (شارح)
کاتبی قزوینی، علی بن عمر (نویسنده) زاهدی، جعفر (مصحح) |
| عنوان‌های دیگر | حکمة العين |
| ناشر | دانشگاه فردوسي مشهد، مؤسسه چاپ و انتشارات |
| مکان نشر | ايران - مشهد مقدس |
| سال نشر | مجلد1: 1353ش , |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | |
«شمسالدین محمد بن مبارکشاه هروى که از علماى نامى و حکماى اسلامى اواخر قرن هشتم هجرى بوده (زیرا میر سید شریف جرجانى متوفاى 816 هجرى بر شرح وى حاشیه نگاشته و خلف ارجمندش به نام احمد بن محمد بن مبارکشاه بخارى که پس از فوت پدر کرسى تدریس داشته، در سال 862 وفات یافته است)، شرح حاضر را بر کتاب حكمة العين آمیخته با متن نوشته و به متابعت مصنف در بیشتر موارد از نظریات فخر رازى پیروى نموده و از او بهعنوان «امام فخرالدین» یاد کرده و در مباحث بسیارى از کتاب المنصص في شرح الملخص و المفصل في شرح المحصل استفاده نموده، افکار مصنف آن دو کتاب (فخر رازى) و شارح آنها (کاتبى قزوینى) را ستوده است.
میرک بخارى تمام حواشى قطبالدین شیرازى را در طى مسائل کتاب خویش آورده و در بعضى مباحث بر وى انتقاداتى نموده و بیشتر از یکصدوپنجاه موضع نام حواشي القطبية را و در چند مورد نام علامه حلى (الفاضل الشارح) را یاد کرده است.
این شرح پیوسته مورد علاقه و توجه مدرسین و محصلین بوده و همیشه در حوزه‌هاى علمى از کتب درسى متداول بشمار مىآمد؛ چنانکه نسخه‌هاى خطى آن فراوان و بیش از بیست حاشیه بر آن نگاشته‌اند.
این کتاب در دو بخش (طبیعیات، الهیات) با حاشیه میر سید شریف جرجانى و حاشیه مولى میرزا جان باغنوى در قازان به سال 1321 و 1322ق، چاپ شده است. شمسالدین محمد بن مبارکشاه در موارد متعددى بر شرح خود حاشیه نوشته و در بیشتر نسخه‌هاى خطى آن حاشیه (منه) دیده می‌شود»[۱].
در کتابخانه آستان قدس رضوی هفت نسخه از شرح میرک بخاری بر حكمه العين کاتبی قزوینی موجود است که هرکدام بهنوعی ناقص هستند[۲]؛ البته در همین کتابخانه نسخه کاملی به شماره 790 وجود دارد که محتوای هر دو قسمت را دارد و ظاهرا در اوایل قرن نهم هجری تحریر شده و در مقاله سوم (فلکیات) صورتهای هیوی با شنگرف ترسیم گردیده و مصحح کتاب (جعفر زاهدی)، بهخاطر ترجیح آن از لحاظ قدمت و صحت بر دیگر نسخه‌ها، آن را اصل در تصحیح و مقابله قرار داده و با علامت اختصاری «ضاد» به آن اشاره کرده است[۳].
پانویس
منابع مقاله
مقدمه مصحح کتاب.