تفريح القلوب
تفريح القلوب ترجمه فارسى رساله ادويه قلبيه ابن سيناست كه به قلم حكيم احمدالله خان به انجام رسيده است. اين اثر از آثار كم حجم ولى گران‌قدر پزشک و فيلسوف نامدار ايرانى، حكيم ابوعلى سينا، كه نسخ متعددى از آن به صورت خطى و مواردى هم چاپ سنگى در كتابخانه‌هاى ايران و كشورهاى ديگر قابل دسترسى است. اين اثر به زبان‌هاى مختلف -از جمله فارسى و اردو- ترجمه و شرح شده است.
| تفریح القلوب | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | ظل الرحمن (مصحح)
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (نویسنده) دهلوی، احمد الله خان (مترجم) اصفهانی، محمدمهدی (مقدمه نويس) |
| عنوان‌های دیگر | ترجمه فارسی رساله ادویه قلبیه ابن سینا |
| ناشر | دانشگاه علوم پزشکی ايران، مؤسسه مطالعات تاريخ پزشکی، طب اسلامی و مکمل |
| مکان نشر | تهران - ایران |
| سال نشر | 1383 ش |
| چاپ | 1 |
| موضوع | پزشکی اسلامی - متون قدیمی تا قرن 14 |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | R 128/3 /الف2ت7 |
مترجم در مقدمه رساله انگيزه نگارش اين ترجمه را حل مشكلات و توضيح مجملات كتاب دانسته تا افراد بيشترى از آن بهره‌مند شوند.[۱]
ساختار
ساختار رساله حاضر همان ساختار ادويه قلبيه ابن سينا است. مؤلف اين كتاب را در بخش‌هاى مختلفى تحت عنوان فصل نگاشته است كه بعضى از اين فصول هيچ نام و عنوانى ندارند و بعضى از فصول داراى عنوان مى‌باشد. در مجموع اين رساله مشتمل بر شانزده فصل است كه از تشريح قلب و نحوه فعاليت آن آغاز شده و با مبحث استفراغ سوداوى پايان مى‌پذيرد.
گزارش محتوا
اين اثر هر چند به عنوان ترجمه ادويه قلبيه ابن سينا شناخته مى‌شود، ولى بايد گفت كه حكيم احمدالله خان تنها به ترجمه صرف بسنده نكرده است، بلكه -چنان چه خود در مقدمه اين رساله متذكر شده است[۲] - وى علاوه بر ترجمه، بعضى از مباحث را به اختصار شرح كرده است و اگر نكته‌اى مبهم بوده، سعى كرده آن را توضيح دهد. مقايسه‌اى بين حجم اصل رساله ادويه قلبيه ابن سينا و ترجمه آن نشانگر صدق مدعاى مترجم است.
مؤلف در اين اثر در پى آن بوده كه ادويه‌اى را كه باعث تفريح و قوت قلب است، ذكر كند. وى پس از ذكر مباحثى در كليات (تشريح قلب، بيان مفهوم فرح، اسباب استعداد فرح و...) در چند فصل، ادويه‌اى را كه باعث ايجاد نشاط قلبى مى‌شود، ذكر مى‌كند.
وى در ابتدا ادويه مفرده را بر حسب خاصیت آن‌ها ذكر مى‌كند و پس از آن به بيان ادويه مركبه مى‌پردازد. وى در بخش ادويه مركبه گاه به شيوه ساخت آن‌ها نيز اشاره مى‌نمايد.
وضعيت كتاب
دانشمند گرانمايه حكيم سيد ظل‌الرحمن استاد علم الادويه (داروشناسى) در دانشكده پزشکى اجمل خان دانشگاه اسلامى عليگر تحقيق گسترده‌اى در مورد نسخه‌هاى موجود از رساله ادويه قلبيه و ترجمه‌هاى آن به زبان‌هاى مختلف انجام داده است.
از جمله ترجمه‌هاى اين رساله ترجمه حاضر است. ترجمه حاضر از رساله ادويه قلبيه را حكيم سيد ظل‌الرحمن و بر اساس نسخه‌هايى كه در اختيار داشته مقابله، تصحيح و منتشر نموده است. وى علاوه بر تصحيح متن ترجمه، شرحى عالمانه به زبان اردو نيز بر اين كتاب نگاشته است. مصحح اين اثر، مقدمه‌اى مفصل نيز درباره زندگى ابن سينا و رساله ادويه قلبيه و نسخه‌هاى آن نگاشته است.
پاورقى‌هاى اين ترجمه كه در پايان اثر آمده به بررسى اختلاف نسخه‌ها اختصاص دارد.
پانویس
منابع مقاله
مقدمه و متن كتاب