سفرنامه میرزا محمدحسین فراهانی
سفرنامه ميرزا محمدحسين فراهانى، كتابى است به زبان فارسى در انجام مناسك حج و وضع جغرافيايى كشورهایى كه ميرزا محمدحسین حسينى فراهانى از آنها هنگام سفر حج عبور كرده است.
| سفرنامه میرزا محمد حسین فراهانی | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | فراهانی، محمدحسین بن مهدی (نویسنده) گلزاری، مسعود (محقق) |
| ناشر | فردوس |
| مکان نشر | تهران - ایران |
| سال نشر | 1331 ق |
| چاپ | 1 |
| موضوع | سفر نامه‌ها مکه - سیر و سیاحت |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | DSR 1379 /ف4س7 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
انگيزه مؤلف از نگارش اين كتاب، امتثال فرمان سلطانى بوده است كه وى را مامور شرح وقايع و مشاهدات و شنيده‌ها طى سفرنامه‌اى نموده است. اين سفرنامه طى سال‌هاى 1302 تا 1303ه.ق. نگارش يافته است.
ساختار
كتاب داراى مقدمه‌اى به قلم مصحح، مقدمه‌اى به قلم نگارنده و دوازده بخش به علاوه بخش اضافات و تصحيحات به قلم پژوهشگر اثر و فهرست تفصيلى مطالب مى‌باشد.
گزارش محتوا
مؤلف در اين كتاب به شرح سفر خود به مكه مكرمه كه در سال1302ق. آغاز شده مى‌پردازد و طى آن به تشريح اوضاع جغرافيايى كشورهایى كه طى سفر از آنها عبور كرده و توصيف بناها و آثار تاريخى و اوضاع اجتماعى آن كشورها مى‌پردازد.
سفر مذكور از تهران آغاز شده و نگارنده از شهرهاى قزوين و رشت و بندرانزلى گذشته است و به بادكوبه رفته و سپس سوار قطار شده، پس از گذشتن از تفليس در بندر باتوم به كشتى سوار شده و راهى استانبول گرديده است. چند روزى در استانبول به سر برده، آنگاه با كشتى راهى جدّه گرديده و پس از انجام مراسم حج از طريق آبراه سوئز به استانبول مراجعت كرده است. از آن جا از راه درياى سياه به باتوم و از باتوم به باكو و انزلى و رشت بازگشته و چند روزى را هم در لاهيجان جهت استراحت به سر برده است. آنگاه از طريق قزوين در روز پانزدهم ربيع‌الآخر سال 1303ق. به تهران وارد شده است. وى در اين سفرنامه ديدنى‌ها و شنيدنى‌هاى خود را با زبانى ساده و روان و تقريبا بى غلط ثبت و ضبط كرده است.
خواننده در اين سفرنامه با اوضاع جغرافيايى، فرهنگى، سياسى، بناها و آثار تاريخى كشورهاى مسير آشنا مى‌شود و به اطلاعات ذى‌قيمتى درباره مباحث مذهبى، اوزان و مقادير در بخشى از ايران و سرزمين‌هايى كه نگارنده از آنها ديدن كرده است، دست مى‌يابد. لازم به ذكر است كه برخى از قسمت‌هاى كتاب را، مؤلف پس از بازگشت به تهران از سفر حج با استفاده از ساير منابع كتبى تكميل كرده است. از لابلاى كتاب پيداست كه مؤلف طبع شعر هم داشته و «گلبن» تخلص مى‌كرده است.
در بخش اضافات و تصحيحات، كه توسط مصصح به كتاب افزوده شده، بسيارى از اعلام موجود در كتاب اعم از اعلام اشخاص و اعلام اماكن و غيره توضيح داده شده است.
وضعیت کتاب
كتاب؛ مشتمل بر پاورقى‌هايى به قلم مصحح؛ آقاى مسعود گلزارى و فهرست‌هاى ذيل مى‌باشد:
نام كسان، اماكن، سال‌ها و حوادث، آيات قرآن، احاديث و روايات و امثال و حكم، شعرهاى فارسى و عربى، كتاب‌ها، وسايل سفر و كشاورزى و باغدارى، القاب و مشاغل و رتبه‌ها، مليت و دين و مسلك طوايف، واحد پول و وزن و اندازه‌ها، انواع پوشاك و مواد آن، حيوانات و پرندگان و حشرات، معمارى و باستانشناسى و هنر، لغات و تركيبات و اصطلاحات مدنيت.
منابع مقاله
1- مقدمه مصحح كتاب آقاى مسعود گلزارى.
2- متن كتاب.