أربعة كتب في علوم القرآن
| نام کتاب | اربعه کتب |
|---|---|
| نام های دیگر کتاب | المجید فی اعراب القرآن المجید
بیان السبب الموجب لاختلاف القراءات و کثره الطرق و الروایات مسائل منثوره فی التفسیر و العربیه و المعانی |
| پدیدآورندگان | ضامن، حاتم صالح (محقق)
مهدوی، احمد بن عمار (نويسنده) ابن بری، بری بن عبد الجبار (نويسنده) صفاقسی، ابراهیم بن محمد (نويسنده) |
| زبان | عربی |
| کد کنگره | BP 69/5 /الف4 |
| موضوع | قرآن - علوم قرآنی |
| ناشر | عالم الکتب |
| مکان نشر | بیروت - لبنان |
| سال نشر | 1418 هـ.ق یا 1998 م |
| کد اتوماسیون | 14449 |
معرفى كتاب
نام كتاب:اربعة كتب فى علوم القرآن
محقق:دكتر حاتم صالح الضامن
كتاب پيرامون معرفى چهار كتاب از كتابهاى تاليف شده در علوم قرآنى مى‌باشد.محقق در اين كتاب به معرفى كتابهاى: بيان السبب تاليف احمد بن عمار بن ابى العباس المهدوى و مسائل منثوره فى التفسير تاليف ابن برى و المجيد فى اعراب القرآن المجيد،تاليف سفاقسى و شرح ابيات الدانى كه مؤلف آن مجهول مى‌باشد،پرداخته است و در ادامه متن هر كدام از آنها را آورده و در مواردى كه لازم بود.در پاورقى آنها را شرح داده و آيات و روايات را نيز آدرس‌دهى كرده است.
با توجه به كثرت مصادر و مراجعى كه در پايان هر كدام از كتابها معرفى داشته،به دست مى‌آيد براى نسخه‌شناسى متن اصلى تحقيقات فراوانى را انجام داده است.
از جمله تلاشهاى محقق پى‌گيريهاى ايشان دربارۀ بدست آوردن نسخه‌هاى خطى هر كدام از كتابهاى فوق است كه با مراجعه به كتابخانه‌هاى مختلف توانسته است نسخه‌هاى اصلى را به دست آورده،سپس به چاپ آنها اقدام نمايد.
از طرف ديگر،با توجه به اينكه محقق در ابتداى هر كتاب به معرفى كتاب، آثار اساتيد و شاگردان پرداخته و برخى از مطالب مهم كتاب را تشريح كرده كتاب حاضر اهميت ويژه‌اى پيدا نموده كه مى‌تواند مورد استفاده قرآن‌پژوهان قرار گيرد.
ساختار كتاب:
مطالب كتاب شامل 4 قسمت مى‌باشد كه عبارت است از: 1-معرفى كتاب:بيان السبب الموجب لاختلاف القراءات تاليف:ابو العباس احمد بن عمار بن ابى العباس المهدوى شامل:مقدمۀ محقق، معرفى مؤلف،شاگردان،آثار، نمونه‌هايى از نسخه‌هاى خطى،متن كتاب و فهرست منابع و مصادر. 2-معرفى كتاب:مسائل منثورة فى التفسير تاليف:عبد الله ابى الوحش برّى بن عبد الجبار بن برّى معروف به ابن برّى شامل:مقدمۀ محقق، معرفى مؤلف،آثار،شاگردان،اساتيد،نمونه‌اى از نسخه‌هاى خطى،متن كتاب و فهرست منابع و مآخذ. 3-معرفى كتاب:المجيد فى اعراب القرآن المجيد تاليف:برهان الدين ابو اسحاق ابراهيم بن محمد بن ابراهيم بن ابى القاسم القيسى السفاقسى المالكى شامل:مقدمۀ محقق، معرفى مؤلف، منابع و مصادرى كه مؤلف از آنها استفاده نموده، روش مؤلف،جايگاه و اهميت كتاب، نمونه‌هاى خطى از كتاب و متن كتاب شامل: اعراب بسم الله،اعراب فاتحة الكتاب و مصادر و مراجعى كه محقق از آنها استفاده نموده است. 4-شرح ابيات دانى دربارۀ الفاظ ظائيه (مؤلف كتاب مجهول است) شامل:مقدمۀ محقق،الفاظ ظائيه(كلماتى كه حرف ظ دارند)، متن كتاب و منابع و مصادر محقق.
ويژگى‌ها:
از آنجا كه اين كتاب تحقيقى است پيرامون چهار كتاب از كتابهاى علوم قرآنى كه محقق متن كتابها را بررسى و تحقيق نموده است، ويژگي هاى آن بازگشت به روش تحقيق محقق مى‌كند كه عبارتند از: 1-در ابتداى معرفى هر كتاب.شرح مختصرى از زندگى مؤلف كتاب مذكور ارائه داده سپس آثار آن را معرفى مى‌نمايد.
2-چنانچه كتاب داراى شرح باشد آن را معرفى نموده است.
3-آيات موجود در متن كتاب،در پاورقى آدرس داده شده است.
4-افراد مذكور در متن،شرح مختصرى در پاورقى براى آنها بيان شده است.
5-در پايان معرفى هر كتاب،مصادر و منابع مورد استفاده محقق،معرفى شده است.
6-در معرفى مؤلف،اساتيد و شاگردان آنها نيز معرفى شده‌اند.
7-نمونه‌هايى از نسخه‌هاى خطى هر كدام از كتابها را ارائه داده است.
8-در معرفى كتاب شرح ابيات دانى،الفاظى كه داراى حرف(ظاد)مى‌باشند مانند:حظر-حفظ و... را معرفى نموده است.
9-در همين قسمت،اهميت و جايگاه حرف ظاد را در بين حروف بيان نموده است.
10-در كتاب:القول فى السبب الموجب لاختلاف القراءات.
سبب اختلاف قرائت‌ها كه بازگشت به حديث معروف سبعة احرف مى‌كند را مطرح،اقوال پيرامون اين حديث را ذكر،آنها را بررسى مى‌نمايد.
11-در كتاب مسائل منثورة فى التفسير،معنى تكرار در آيۀ شريفه:«فانكحوا ما طاب لكم من النساء مثنى و ثلاث و رباع»نساء آيۀ 3 را مطرح و پاسخ آن را ارائه نموده است.
12-در كتاب اعراب القرآن المجيد:معانى حرف باء در كلمۀ بسم الله را بيان نموده،آنگاه كلمۀ اسم را نيز معنا نموده است.
13-در همين كتاب سورۀ فاتحة الكتاب بطور مفصل تجزيه و تركيب شده است.
14-در كتاب:شرح ابيات دانى-اشعار مربوط به دانى ذكر سپس شرح آنها را همراه با آيات مربوطه ذكر نموده است.
نسخه‌شناسى
كتاب يك جلد،متن آن عربى و داراى 158 صفحه مى‌باشد
كه مشخصات آن به قرار زير است:
1-نوع كاغذ:اعلا
2-چاپ:كامپيوترى
3-جلد:شوميز
4-نوبت چاپ:اول
5-تاريخ انتشار:سال 1418 هجرى قمرى
6-ناشر:انتشارات عالم الكتب-بيروت،لبنان
7-داراى فهرست موضوعات كتاب
8-كتاب:اربعة كتب فى علوم القرآن
9-مولفان:مهدوى،ابن برى،سفاقسى و مجهول.
10-محقق:حاتم صالح الضامن