التنوير

التنوير، ترجمه و تفسير اصطلاحات پزشکى به زبان فارسی است. ابومنصور، حسن بن نوح اين كتاب كوچك را نخست به زبان عربى نوشته و سپس آن را به زبان فارسی بى‌كم‌وكاست ترجمه كرده است.

التنویر
التنوير
پدیدآورانامام، محمدکاظم (مصحح)

قمری بخاری، حسن بن نوح (نویسنده)

اصفهانی، محمدمهدی (مقدمه نويس)
ناشردانشگاه علوم پزشکی ایران، موسسه مطالعات تاريخ پزشکی، طب اسلامی و مکمل
مکان نشرتهران - ایران
سال نشر1387 ش
چاپ1
موضوعپزشکی - واژه‌نامه‌ها
زبانفارسی
تعداد جلد1
کد کنگره
‏R‎‏ ‎‏123‎‏ ‎‏/‎‏الف‎‏38‎‏ ‎‏ت‎‏9‎‏*
نورلایبمطالعه و دانلود pdf

وى انگيزه‌اش را از نگارش اين اثر چنين بيان مى‌دارد: «از آنك من نيك بدانسته‌ام كه فضل علم پزشکى بر همه علم‌هاى ديگر تاجى است... و اندر اين وقت خواستم كه ازكتاب‌هاى طب و از كناش‌ها، لفظهایى برچينم كه معنى آن نزدیک به اهل علم معروف است... و آن نتوان يافتن اندر كتاب، مگر پراكنده و اين كس كه نو بود اندر علم بتواند به دست آوردن تا رنج بسيار نبيند و بود كه از آن رنج به ستوه شود.[۱]

ساختار

كتاب، مشتمل بر 10 باب است.

سبک نثر پارسى اين متن كوچك، بسيار ساده و شيوا و از كهن‌سال‌ترين و اولین نمونه‌هاى نگارش پارسى درى است كه سبک محاورات ساده و معمولى آن عهد در ماوراءالنهر خراسان بوده است.

گزارش محتوا

مؤلف، در اين كتاب كوچك، بسيارى از بيمارى‌ها، معالجات، داروها، خوراك‌ها، طبايع و اعضاى بدن را نام برده و تعريف و تفسير نموده است.

عناوين باب‌هاى كتاب بدين شرح است:

  1. اندر نام‌هاى بيمارى‌ها كه از موى سر تا ناخن پاى پديد آيد؛
  2. اندر نام‌هاى بيمارى‌ها كه بر روى تن پديد آيد؛
  3. اندر نام‌هاى تب‌ها و آنچه در خور وى است؛
  4. اندر آنچه در تن مردم است از اندام و آنچه مانند وى است؛
  5. اندر نام‌هاى طبايع‌ها و آنچه در معنى وى است؛
  6. اندر نام‌ها كه اندر علاج به كار داشته آيد؛
  7. اندر نام‌هاى طعام‌ها و شراب‌ها؛
  8. اندر نام‌هاى قرابادين‌ها و لفظها؛
  9. اندر نام‌هاى سنگ‌ها و پيمان‌ها؛
  10. اندر شناختن چيزهایى كه چاره نيست.[۲]

ابومنصور، مانند ديگر فضلا و دانشوران ایران در آن عهد، بر دو زبان پارسى و عربى تسلط داشته است، زيرا پارسى، زبان نژاد و خاندان او بوده و زبان عربى را نيز در آغاز تحصيلات، به‌خوبى و با كوشش در نزد استادان ایرانى فرامى‌گرفته است. وى با اين توانايى، نسخه عربى را با شيوه‌اى استادانه و ماهرانه به پارسى درى ساده و محاوره‌اى برگردانيده است. ترجمه اصطلاحات و جملات عربى به اصطلاحات و جملات پارسى، بى‌اندازه ماهرانه و بسى جالب توجه مى‌باشد.

وضعيت كتاب

اين اثر، به همت سيد‌‎كاظم امام بر اساس نسخه‌اى خطى كه در كتابخانه ملى وجود داشته، تصحيح شده است.

نگاشتن تاريخچه زندگى و آثار طبى ابومنصور بخارى و بحث پيرامون دانش پزشکى ایران اسلامى به‌عنوان مقدمه، تدوين و تنظيم فرهنگ لغات كتاب و تنظيم فهارس اعلام و اماكن و كتاب‌ها، كارهایى است كه مصحح انجام داده است.

كتاب، در 144 صفحه چاپ و منتشر شده است.

پانویس