الفتاوی (غروی نائینی)

الفتاوی، مجموعه پاسخ‎های میرزا محمدحسین غروی نائینی (متوفی 1355ق) به استفتائات فقهی در موضوعات مختلف است. این استفتائات توسط شاگرد مؤلف؛ شیخ حسین حلی (متوفی 1394ق) استنساخ و گردآوری شده است. شیخ جعفر غروی نوه میرزای نائینی این اثر را تصحیح، تنظیم و تعلیق (شرح) نموده و بر این اثر مقدمه نوشته است.

الفتاوی‏
پدیدآوران	نایینی، محمدحسین (نويسنده) غروی نایینی، جعفر (مصحح)
ناشر	دار الهدی نصایح
مکان نشر	ايران - قم
سال نشر	مجلد1: 1423ق , مجلد2: 1426ق ,
موضوع	فتواهای شيعه - قرن 14 فقه جعفری - رساله عمليه
زبان	عربی
تعداد جلد	2
کد کنگره	‏‏‎‏BP‎‏ ‎‏183‎‏/‎‏9‎‏ ‎‏/‎‏ن‎‏2‎‏ف‎‏2

ساختار

کتاب در دو بخش ارائه شده است:

1. در بخش اول مقدمه شیخ جعفر و شرح‎حال و آثار نویسنده ارائه شده است.
2. بخش دوم نیز مشتمل بر 1106 فتواست که 413 استفتای آن در جلد اول به عبادات و باقی استفتائات در جلد دوم به معاملات اختصاص دارد. فتوا به‎صورت سؤال و جواب مطرح شده و در انتهای پاسخ تاریخ صدور آن نیز ذکر شده است.

گزارش محتوا

شیخ جعفر در مقدمه‌اش بر کتاب چنین می‎نویسد: «و بعد، محتاج‎ترین خلق به رحمت پروردگار بی‎نیاز، فرزند (خلف) محقق جلیل میرزا علی غروی نائینی می‎گوید: شیوه جد ما، مجدد کبیر... میرزا محمدحسین غروی نائینی آن بوده که خودش به استفتائاتی که به دستش می‎رسید پاسخ دهد و با خط خود آن‎ها را صادر نماید. واضح است که این اهتمام شدید و رعایت سخت، مقدار دقت و استحکام و اتقان این استفتائات به لحاظ مضمون و ادای این پاسخ‎ها را روشن می‎سازد».

سپس در ادامه به نگارش این استفتائات توسط شاگردش شیخ حسین حلی اشاره کرده است. او که ملازم استادش بوده است، همه استفتائات را پس از اتمام پاسخ و پیش از آن‎که برای صاحبش ارسال شود، استنساخ کرده و هر مسئله را در مکان شایسته آن و کتاب فقهی مناسب آن قرار داده است؛ و این‎چنین به‎صورت موسوعه فقهی نفیسی درآمده است.

البته ترتیب و تبویب جدیدی بر طبق ابواب فقهی بر این کتاب انجام شده است: «ازآنجاکه مسائل همه کتاب‌های آن برحسب فصول و ابواب مرتب نشده است، بلکه گاه نیز مسئله‌ای در کتاب مناسبش نیست، به ترتیب و تبویب آن بر طبق شیوه رایج در کتب فقهی اقدام کردم. مسائل فراوانی را نیز که در مسائل متفرقه انتهایی ذکر شده بود مانند مسائل اجتهاد و تقلید، به محل مناسبش منتقل نمودم».

پیش از آنکه کتاب منتشر شود یکی از دوستان فاضلش از شیخ جعفر درخواست می‎کند که مطابق تعلیقه‌ای که بر رساله «الصلاة في المشكوك» زده است، بر این استفتائات نیز شرح و تعلیقه بنویسد. لذا مواردی که نیاز به توضیح داشته را شرح و توضیح داده و به مسائل اختلافی و مواردی که شایسته اشاره بود، مانند مدرک فتوی یا مبنای احتیاط اشاره کرده و در حد توان از دیگر نوشته‎ها و تقریرات فقهی و اصولی میرزا محمدحسین نیز استفاده کرده است.

پس‎ازاین مقدمه و پیش از ورود به کتاب شرح‎حال مختصری از نویسنده که پیش‎ازاین در مقدمه چاپ جدید «أجود التقريرات» آمده بود را با برخی تعدیلات و اضافات ارائه کرده است. در این شرح‎حال که برخلاف تعبیر محقق اثر خیلی هم «موجز» نیست، شخصیت، مشایخ، جایگاه علمی، سجایای اخلاقی، شاگردان، تألیفات، وفات و مدفن نویسنده مطرح شده است.

جلد اول استفتائات با یازده مسئله در موضوع تقلید آغاز شده است. پس‎ازآن کتاب طهارات با 83 مسئله در پنج فصل وضو، اغسال، احکام اموات، تیمم، طهارت خبثیه و خاتمه‌ای با عنوان اوانی (ظرف‎ها) مطرح شده است. این جلد با مسائل اعتکاف و حج خاتمه یافته است.

در جلد دوم، کتاب تجارات و «مکاسب محرمه» مطرح شده است: حرمت غناء، حرمت قمار و مسابقه و لهو، حرمت تشبیب، حرمت غیبت، حرمت تصویر حیوان و... در ابتدای این کتاب مطرح شده است. پس‎ازآن در ضمن سه فصل مسائلی در رابطه با شرایط صحت بیع، خیارات، احکام قبض و ربا و... ارائه شده است. در ادامه این جلد کتب قرض و دین، رهن، حواله و... مطرح و به کتاب وقف ختم شده است.

وضعیت کتاب

فهرست مطالب هر جلد در انتهای آن ذکر شده است.

شرح و توضیح برخی عبارات در پاورقی‎های کتاب به قلم شیخ جعفر نائینی است.

منابع مقاله

مقدمه و متن کتاب.