مکتبة المحقق الطباطبائي
مكتبة المحقق الطباطبائي یا به فارسی، کتابخانه محقق طباطبایى، یکی از زیرمجموعههای «بنیاد محقق طباطبایی» در قم است. این کتابخانه دارای بخشهای متعددی است و در سال 1375ش، به همت حجتالاسلام شهرستانی، فعالیت خود را بهصورت رسمی آغاز کرد. کتابخانه محقق طباطبایى، داراى بیش از بیست هزار جلد کتاب چاپى، بیشتر به زبان عربى و فارسى، در زمینههاى مختلف علوم، مانند علوم قرآن و تفسیر، تاریخ، تراجم و رجال، حدیث، فقه، اصول، ادبیات، کتابشناسى و فهارس نسخ خطى است. بخش عمده‌اى از این کتابها درباره کتابشناسى و تراجم و حدیث است. مجموعه کتابهای چاپ سنگی، نشریات و کتابهای خطی، اسناد و میکروفیلمها نیز در این کتابخانه وجود دارد.
| نام | مکتبة المحقق الطباطبائی |
|---|---|
| نام‌های دیگر | کتابخانه محقق طباطبایى |
| رئیس | علی عبدالعزيز الطباطبائی |
| هیئت مدیره | |
| بنیانگذاری | ایران، قم، میدان رسالت، ابتدای خیابان سمیه، شماره ۱۵. |
| وبگاه | http://mtif.org/ |
| کد مؤلف | AUTHORCODE08995AUTHORCODE |
تاریخچه تأسیس
محقق طباطبایی، داراى کتابخانه نفیس و کمنظیرى بود. تعدادى از کتابهاى این کتابخانه، نایاب و برخى دیگر کمیاب بوده و بدین جهت توجه بسیارى از محققان را جلب کرده بود. درِ کتابخانه شخصىِ وى، شبانهروز براى طالبان علم باز بود. پس از فوت محقق طباطبایى، بنا بر ویژگىهاى کتابخانه شخصى او و توجه علاقهمندان اهل قلم به مراجعه به این کتابها، حجتالاسلام شهرستانى به پاس خدمات علمى محقق طباطبایى و توجه ایشان به گسترش کتابخانههاى تخصصى و مراکز و مؤسسات تحقیقاتى، محل مناسبى براى کتابخانه در مرکز شهر قم در نظر گرفته و کتابخانه عمومى تخصصى در زمینه کتابشناسى و پژوهشهاى نسخ خطى و تراجم و رجال، با عنوان «کتابخانه محقق طباطبایى» بنیاد نهاد. این کتابخانه، از سال ۱۳۷۵ش، فعالیت رسمى خود را آغاز کرد و تاکنون هم فعال است[۱].
بخشهای کتابخانه
مخزن کتابهاى چاپى
کتابخانه محقق طباطبایى داراى بیش از بیست هزار جلد کتاب چاپى، بیشتر به زبان عربى و فارسى، در زمینههاى مختلف علوم، مانند علوم قرآن و تفسیر، تاریخ، تراجم و رجال، حدیث، فقه، اصول، ادبیات، کتابشناسى و فهارس نسخ خطى است. بخش عمده‌اى از این کتابها درباره کتابشناسى و تراجم و حدیث است. خصوصیات این کتابها، که سبب شده است این کتابخانه را از کتابخانههاى دیگر ممتاز کند، از این قرار است:
- محل نشر و چاپ بسیارى از آنها در کشورهاى خارجى مانند لبنان، سوریه، عربستان، مصر، یمن، ترکیه، هند، آلمان و... میباشد که محقق طباطبایی در سفرهای خود گرد آورده بود.
- تاریخ چاپ تعداد زیادى از آنها قدیم و ازاینرو کمیاب میباشند.
- بیشتر کتابهاى حدیثى، رجالى، فهارس نسخ خطى و کتابشناسىها، لبریز از حواشى و تعلیقات آن مرحوم مىباشند. همچنین، ایشان فهرستگونهاى از مطالب عمده و قابل تأمل درباره تاریخ اسلام و تشیع و معصومین(ع) را در برگ اول هر کتاب یادداشت نموده است تا پژوهشگران تاریخ تشیع بتوانند بهآسانى از آن بهره گیرند.
از مجموعههای مهم در کتب چاپی کتابخانه، فهارس نسخ خطی کتابخانههای جهان است که به همت محقق طباطبایی تهیه شده است. کتابهای چاپ عکسی، مباحث مربوط به نسخ خطی و کتابشناسیها نیز از مجموعههای قابل توجه این مخزن است. کتابهای مخزن چاپی، بهترتیب رده کنگره چیده شده است و فهرست دقیق این کتابها توسط کبری یارمحمدی انجام شده که در سایت بنیاد عرضه شده و قابل جستجو است[۲].
کتب چاپ سنگی
کتابهای چاپ سنگی این کتابخانه شامل کتابهایی است که از مجموعه محقق طباطبایی و مجموعه شیخ محمدحسین قاضی و برخی کتابهای خریداریشده توسط بنیاد محقق طباطبایی، تشکیل شده است[۳].
نشریات
این مجموعه شامل 331 عنوان و 4010 شماره نشریه است که برخی نشریات کهن و کمیاب را نیز در خود جای داده است[۴].
بخش نسخ عکسى و میکروفیلمها
محقق طباطبائى در طى سفرهاى خود در راستاى احیاى متون کهن اسلامى، به اقصى نقاط جهان، از جمله سفرهاى متعدد به ترکیه، سوریه، عربستان، انگلستان، آمریکا و... از کتابخانههایى همچون: کتابخانه احمد ثالث، ایاصوفیا، لالهلى، کوپریلى، فیضالله افندى، ولىالدین جارالله و قلیچ على پاشا در ترکیه، کتابخانههاى موزه بریتانیا و بادلیان آکسفورد و موزه هند در انگلستان، کتابخانه ظاهریه و کتابخانه ملی در دمشق، کتابخانه عارف حکمت و حرم مکی و دانشگاه ریاض در حجاز، کتابخانه بلدیه اسکندریه در مصر، کتابخانه جامع کبیر صنعاء در یمن، کتابخانه چستربیتى در ایرلند، کتابخانه ملى پاریس، کتابخانه فاطریه لکهنو، کتابخانه آصفیه در حیدرآباد دکن و تحقیق در دستنوشتههاى موجود در آن کتابخانهها، پس از دستیابى به نسخههاى این کتابخانهها، از آنها عکسبردارى کرده و جهت استفاده خود و محققین دیگر به ایران آورده است. تعداد این نسخهها در کتابخانه ایشان به ۳۲۰ میرسد. مجموعه میکروفیلمها نیز حاوى حدود سیصد حلقه میکروفیلم میباشد. بسیارى از میکروفیلمهاى موجود در کتابخانه، حاوى مجموعه‌اى از نسخههاى خطى است و بنابراین تعداد عناوین موجود در این بخش به ۷۰۰ عنوان میرسد. کتابخانه محقق طباطبائى، توانسته است با پیاده کردن میکروفیلمها به شکل کاغذی، دسترسى به این منابع را براى محققان آسانتر کند[۵].
نسخ خطی
کتابخانه بنیاد، حاوی مجموعه‌ای از نسخههای خطی است که در میان آنها دستنوشتههای خاندان سید یزدی است. نسخه اصل دستنویس کتاب «عروة الوثقی»، نمونه ارزشمند این مجموعه است. این نسخهها بهصورت خاندانی جمع شده و در میراث محقق طباطبایی جای گرفته است[۶].
اسناد
مجموعه بزرگی از اسناد صاحب عروه، آیت‌الله سید محمدکاظم طباطبایی یزدی، شامل فتاوی و مکاتبات در بخش اسناد بنیاد محقق طباطبایی نگهداری میشود. این مجموعه شامل اسناد سیاسی دوران مشروطه، اسناد فقهی و استفتائات، اسناد اجتماعی و مکاتبات با شیوخ عشایر و اسناد مالی است. تعداد این اسناد بیش از 6000 پاره سند است که اکثراً مربوط به سالهای پایانی حیات صاحب عروه است و شاید هیچ جا چنین مجموعه‌ای در تاریخ مرجعیت از یک مرجع برجای نمانده باشد و از این حیث در نوع خود بینظیر است[۷].
آرشیو صاحب عروه
در این بخش، مجموعه‌ای از کتابها، رسائل، نشریات و یادداشتهایی که از صاحب عروه یا درباره ایشان منتشر شده است، جمعآوری شده است و همچنان در حال توسعه است. این آرشیو، میتواند برای مطالعات فقهی و تاریخی درباره زندگانی صاحب عروه و آراء و اندیشههای ایشان مورد استفاده پژوهشگران قرار گیرد. سیستم کتابخانه بهصورت باز بوده و همه روزه بهجز ایام تعطیل رسمی، از ساعت هشت صبح تا چهار بعد از ظهر آماده استقبال از محققان و پژوهشگران علوم اسلامى مىباشد[۸].
پانویس
منابع مقاله
سایت بنیاد محقق طباطبایی http://mtif.org/page/about