صابونی، اسماعیل بن عبدالرحمن
اسماعیل بن عبدالرحمن صابونی (373- 449ق)، حافظ، مفسر، محدث، فقیه، واعظ و ملقب به شیخالاسلام، از علمای اسلامی در نیشابور و صاحب آثاری چون الأربعون، المئتان، الإنتصار. درباره لقب صابونی برای او احتمال دادهاند که چون به صابونسازی مشغول بوده یا اجدادش این کار را میکردهاند، این لقب را گرفته باشد.
| نام | صابوني، اسماعيل بن عبدالرحمن |
|---|---|
| نام‌های دیگر | |
| نام پدر | عبدالرحمن |
| متولد | 373 |
| محل تولد | بوشنج از نواحی هرات |
| رحلت | 449 |
| اساتید | حاکم ابوعبدالله حافظ نیشابوری
ابوطاهر محمد بن فضل بن محمد بن اسحاق بن خزیمة محدث نیشابور ابومحمد حسن بن احمد بن محمد مخلدی شیبانی |
| برخی آثار | عقيده السلف و اصحاب االحديث: او الرساله في اعتقاد اهل السنه و اصحاب الحديث و الائمه |
| کد مؤلف | AUTHORCODE14852AUTHORCODE |
ولادت
ابوعثمان اسماعیل بن عبدالرحمن بن احمد بن اسماعیل ابن ابراهیم بن عامر بن عابد صابونی نیشابوری ملقب به شیخالاسلام، در بوشنج از نواحی هرات به دنیا آمد. درباره نسبش (یعنی صابونی) سمعانی در کتاب انسابش گفته که گویا او به صابونسازی مشغول بوده است و ادامه میدهد که «و بیت کبیر بنیسابور (الصابونیة) لعل بعض أجدادهم عمل الصابون فعرفوا به». صابونیه خانه بزرگی در نیشابور است و شاید اجدادشان مشغول صابونسازی بودهاند که به این لقب معروف شدهاند.[۱]
پدر و مربی
پدرش از واعظان بزرگ نیشابور بود. وقتی فرزندش اسماعیل، هفت سال داشت، از دنیا رفت و تربیت اسماعیل به عهده امام ابوطیب سهل بن محمد صعلوکی افتاد. بزرگانی چون ابواسحاق اسفرایینی و دیگران، هوشمندی و میزان درایت او را سنجیدند.
ویژگیهای اخلاقی
او اکثر اوقاتش را به عبادت می‌گذراند و در انجام وظایف و طاعات بسیار کوشا بود. در عفاف و حفظ نفس بسیار قوی بود. معروف به حسن صلات، طول قنوت، حفظ اعتمادبهنفس و وقار بود تا جایی که او را برای این امور مثل میزدند.[۲]
اطلاعات علمی
اساتید
او اساتید بسیاری به خود دید که از بارزترین آنان میتوان اشخاص زیر را نام برد
- حاکم ابوعبدالله حافظ نیشابوری؛
- ابوطاهر محمد بن فضل بن محمد بن اسحاق بن خزیمة؛
- محدث نیشابور ابومحمد حسن بن احمد بن محمد مخلدی شیبانی؛
- ابوبکر محمد بن عبدالله بن زکریای جوزقی شیبانی نیشابوری.[۳]
شاگردان
شاگردانش نیز مانند اساتیدش بسیارند ولی بهعنوان نمونه چند تن از بارزان آنها ذکر میشود
- ابوبکر احمد بن حسین بیهقی؛
- ابوالقاسم علی بن محمد سلمی مصیصى(فقیه شافعی)؛
- ابوصالح مؤذن احمد بن عبدالملک نیشابوری؛
- ابوالمحاسن عبدالواحد ابن اسماعیل بن احمد رویانی؛
- و دیگران.[۴]
آثار
از تألیفات او میتوان به:
- الأربعون؛
- المئتان؛
- الإنتصار؛
- الدعوات؛
- عقيدة السلف؛
- أصحاب الحديث.[۵]
در کلام دیگران
قاطبه علما او را ستودهاند. ابوبکر بیهقی درباره او می‌گوید: «إنه إمام المسلمین حقاً و شیخالاسلام صدقاً، و أهل عصره، کلهم مذعنون لعلو شأنه فی الدین و السیادة و حسن الاعتقاد و کثرة العلم و لزوم طریقة السلف». به حق که او امام مسلمین و شیخالاسلام بود و مردمان زمانهاش همه به بلندمرتبگی این مرد در دین و آقایی و حسن اعتقاد و علم زیاد و التزامش به طریقه علمای پیشین، اعتراف داشتند.
ابوالفضل محمد بن سعید ندیم نیز او را با این عبارات ستوده: «کان مشایخنا - الذین ینتظم بقولهم عقد الإجماع - یسلمون لأبی عثمان مقالید الإمامة فی علمی التفسیر و الحدیث و ما یتعلق بهما من الفنون». مشایخ ما که با جمع اقوالشان اجماع حاصل میشود، افسار امامت در علوم تفسیر و حدیث و فنون متعلق به این دو علم را به دست ابوعثمان، تسلیم کرده بودند.[۶]
وفات
ابوعثمان صابونی در عصر پنجشنبه روز سوم ماه محرم سال 449ق پس از یک دوره بیماری، در نیشابور از دنیا رفت.[۷]
پانویس
منبع مقاله
حمد بن ابراهیم بن محمد العثمان، شرح إعتقاد أئمة الحدیث، مکتبة الرشد، المملکة العربیة السعودیة، الطبعة الاولی 1430ق / 2009م.